Αρχαία Ελληνικά Α' Γυμνασίου: Ενότητα 11η (Η αγάπη του Αλέξανδρου για τον Βουκεφάλα))

Ενότητα 11^η

Α’ Κείμενο: Η αγάπη του Αλέξανδρου για τον Βουκεφάλα

Προσέξτε κάποια σημεία που μας ενδιαφέρουν στο κείμενο από την πλευρά του συντακτικού, αφού θυμηθούμε πολύ συνοπτικά ότι:

Κύριοι όροι σε μία πρόταση είναι

Ι. το Ρήμα

ΙΙ. το Υποκείμενο στο Ρήμα (απαντά στην ερώτηση «ποιος + ρήμα;» και βρίσκεται σε πτώση ονομαστική)

ΙΙΙ. το Κατηγορούμενο στο Υποκείμενο του Συνδετικού Ρήματος (που φανερώνει μια ιδιότητα του Υ μέσω ενός συνδετικού ρήματος – συνδετικά ρήματα είναι το εἰμί και τα «συνώνυμά» του, π.χ. φαίνομαι, γίγνομαι, κοκ.)

ΙΙΙ. το Αντικείμενο ή τα Αντικείμενα σε ένα Μεταβατικό Ρήμα (που βρίσκεται σε μια από τις πλάγιες πτώσεις, γεν-δοτ-αιτ, και φανερώνει σε ποιον μεταβαίνει η ενέργεια του Ρ.

Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα Α στο Ρ, εξετάζουμε αν απαντούν

Ø   στην ίδια ερώτηση, οπότε η πρόταση γίνεται σύνθετη

Ø  σε διαφορετικές ερωτήσεις, οπότε διακρίνουμε άμεσο και έμμεσο αντικείμενο.)

Ας θυμηθούμε τώρα το κείμενο:

Ἵνα δὲ συνέβη (Ρ) ἡ μάχη (Υ στο Ρ) καὶ

ἔνθεν ἐπέρασεν [ενν. Υ Ἀλέξανδρος] τὸν Ὑδάσπην ποταμόν (Α στο Ρ) ὁρμηθεὶς (χρον. μτχ. à πέρασε τον ποταμό, αφού ξεκίνησε),

ἔκτισεν Ἀλέξανδρος (Υ στο Ρ) πόλεις (Α στο Ρ). (à κύρια πρόταση)

Καὶ ὠνόμασε [ενν. Υ Ἀλέξανδρος] τὴν μὲν [ενν. πόλιν, Α στο Ρ] Νίκαιαν [Κ στο Α] ἐπώνυμον τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν, (à κύρια πρόταση)

[ὠνόμασε ενν. Υ Ἀλέξανδρος] τὴν δὲ [ενν. πόλιν, Α στο Ρ] Βουκεφάλαν ἐς τὴν μνήμην τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα, (à κύρια πρόταση)

ὃς [ενν. ἵππος] ἀπέθανεν αὐτοῦ

           γενόμενος (αιτιολογική μτχ. à πέθανε, επειδή έχασε τις δυνάμεις του) καματηρὸς ὑπὸ καύματός τε καὶ ἡλικίας,

           ξυγκαμών τε καὶ συγκινδυνεύσας (χρον. μτχ. à πέθανε, αφού υπέφερε και αφού κινδύνευσε μαζί με τον Αλέξανδρο) πολλὰ Ἀλεξάνδρῳ πρόσθεν,

            ἀναβαινόμενός τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου,

[ὅτι ἀπηξίου [ενν. Υ ἵππος] τοὺς ἄλλους πάντας ἀμβάτας (Α στο Ρ),]

           καὶ [ὢν ενν. ὁ ἵππος] μέγας μεγέθει καὶ γενναῖος τῷ θυμῷ.

Ἦν δὲ οἱ (= υπήρχε σε αυτό, άρα είχε αυτό[1]) κεφαλὴ (Υ στο Ρ) βοὸς ἐγκεχαραγμένη σημεῖον (Κ στο Υ), (à κύρια πρόταση)

ἐφ’ ὅτῳ λέγουσιν (ενν. Υ οὗτοι)

ὅτι (η πρ. ως Α στο «λέγουσιν») ἔφερεν (ενν. Υ ὁ ἵππος) καὶ τὸ ὄνομα (Α στο Ρ) τοῦτο˙

λέγουσιν οἱ δὲ (Υ στο Ρ) (à κύρια πρόταση)

ὅτι εἶχε (ενν. Υ ὁ ἵππος) λευκὸν σῆμα (Α στο Ρ) ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, μέλας ὢν (εναντιωματική μετοχή à είχε λευκό σήμα, αν και ήταν μαύρος) αὐτός,

                              εἰκασμένον ἐς κεφαλὴν βοὸς μάλιστα.

Ἐγένετο οὗτος ὁ ἵππος (Υ στο Ρ) ἀφανὴς (Κ στο Υ) Ἀλεξάνδρῳ ἐν τῇ Οὐξίων χώρᾳ, (à κύρια πρόταση)

καὶ προεκήρυξεν Ἀλέξανδρος (Υ στο Ρ) ἀποκτενεῖν (Α στο Ρ, απαρέμφατο) πάντας Οὐξίους ἀνὰ τὴν χώραν, (à κύρια πρόταση)

εἰ μὴ ἀπάξουσιν [ενν. οὗτοι] τὸν ἵππον (Α₁ στο Ρ [άμεσο[2]]) αὐτῷ (Α₂ στο Ρ [έμμεσο]).

Ἦν γὰρ τοσήδε σπουδὴ (Υ στο Ρ) Ἀλεξάνδρῳ ἀμφ’ αὐτόν. (à κύρια πρόταση)

Λεξιλόγιο (à για το Ευρετήριο)

ὁρμάομαι, -ῶμαι = ξεκινώ

πόλις, πόλεως, ἡ = πόλη

ἵππος, ὁ = άλογο

ὅς - ἥ - ὅ = (αναφ. αντ.) ο οποίος – η οποία – το οποίο

ἀπέθανεν: γ’ εν. β’ αορ. του ρ. ἀποθνῄσκω (= πεθαίνω)

γενόμενος: μτχ. β’ αορ. του ρ. γίγνομαι ή του ρ. εἰμί

ξυγκαμών: μτχ. β’ αορ. του ρ. συγκάμνω

σύν + δοτ. = μαζί με

πᾶς – πᾶσα – πᾶν = όλος

ἀπηξίου: παρατ. του ρ. ἀπαξιόω, -ῶ (= απαξιώνω)

ἀμβάτης, ὁ = ὁ ἀναβάτης

μέλας – μέλαινα – μέλαν: μαύρος

ἀφανής - ἀφανές = αόρατος

προκηρύττω / σσω = διακηρύσσω δημόσια

ἀποκτενεῖν: απαρ. μέλλ. του ρ. ἀποκτείνω (= σκοτώνω)

ἀπάξουσιν: μέλλ. του ρ. ἀπάγω 

Μετάφραση

Εκεί όπου συνέβη η μάχη και στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε τον ποταμό Υδάσπη, ο Αλέξανδρος έκτισε πόλεις. Και έδωσε στη μια το όνομα Νίκαια από τη νίκη κατά των Ινδών, ενώ στην άλλη το όνομα Βουκεφάλα εις μνήμη του αλόγου του του Βουκεφάλα, το οποίο πέθανε εκεί, επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά, και αφού είχε υποφέρει προηγουμένως πολλά και είχε περάσει πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο, και το οποίο το ίππευε μόνο ο Αλέξανδρος, επειδή όλους τους άλλους τους αναβάτες τους απαξίωνε, και ήταν μεγαλόσωμο και δυνατό. Και είχε σημάδι ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του, εξαιτίας του οποίου και λένε ότι έφερε το όνομα αυτό˙ άλλοι λένε ότι είχε λευκό σημάδι πάνω στο κεφάλι του, ενώ το ίδιο ήταν μαύρο, που έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού. Αυτό το άλογοτο έχασε ο Αλέξανδρος στη χώρα των Ουξίων και ο Αλέξανδρος διακήρυξε δημόσια ότι θα σκοτώσει όλους στη χώρα τους Ουξίους, αν δεν του επιστρέψουν το άλογο. Γιατί τόσο ήταν το ενδιαφέρον του Αλέξανδρου γι’ αυτό.

---

[1] Το εἰμί + δοτ. σημαίνει «έχω», οπότε η δοτ. αυτή είναι δοτ. προσ. κτητ.

[2] Θα μάθουμε ότι:όταν υπάρχουν δύο αντικείμενα σε ένα ρήμα, που απαντούν σε διαφορετικές ερωτήσεις, ξεχωρίζουμε άμεσο και έμμεσο. Όταν το ένα μόνο είναι σε αιτιατική και το άλλο σε άλλη πτώση, τότε άμεσο θα είναι το αντικείμενο σε αιτιατική.