Εισαγωγή στην Ομήρου "Οδύσσεια" Ι

1. ΕΠΟΣ: ΕΝΝΟΙΑ – ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΒΑΣΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΡΩΙΚΟΥ ΕΠΟΥΣ

-Τι σήμαινε αρχικά το έπος και ποια είναι η ειδικότερη σημασία του για την ποίηση;

[Έπος ήταν αρχικά ο λόγος.

Επικό ποίημα είναι ένα εκτενές αφηγηματικό ποίημα.]

-Ποιο είναι το θέμα του ηρωικού έπους;

[Τα ένδοξα κατορθώματα των ηρώων (κλέα ἀνδρῶν). Σε ένα έπος συμμετέχουν βέβαια και οι θεοί.]

-Ποια είναι τα δύο βασικά γνωρίσματα του έπους;

[α. αληθοφάνεια β. αντικειμενικότητα]

2. Ο ΕΠΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ Ο ΤΡΩΙΚΟΣ

-Ποιο διάστημα καλύπτουν τα έργα του επικού κύκλου / τα κύκλια έπη συνολικά;

[Από τη δημιουργία του κόσμου έως τον θάνατο του Οδυσσέα]

3. Ο ΧΡΟΝΟΣ, Ο ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

-Ποιο είναι το θέμα και ποιο το ευρύτερο περιεχόμενο της Ιλιάδας;

[θέμα: μῆνις Ἀχιλλέως (51 ημέρες) – ευρύτερο περιεχόμενο: Τρωικός Πόλεμος]

-Ποιο είναι το θέμα της Οδύσσειας;

[νόστος Οδυσσέα (= επιστροφή, βλ. νοστ-αλγία = ο πόνος για την επιστροφή), 41 ημέρες]

-Πότε συνέβησαν τα γεγονότα που εξιστορούνται στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια και πότε τα αφηγείται ο Όμηρος;

[Οι ήρωες τοποθετούνται στα μυκηναϊκά χρόνια (ο Τρωικός Πόλεμος ανάγεται στον 12. αι. π.Χ.).

Ο Όμηρος που αφηγείται την Ιλιάδα και την Οδύσσεια ζει τον 8. αι. π.Χ.]

-Ποια είναι η συνέπεια αυτής της χρονικής απόστασης;

[Αναχρονισμοί (= αναφορές σε στοιχεία νεότερης εποχής), π.χ. στα μυκ. χρόνια χρησιμοποιείται ο χαλκός, ενώ στην εποχή του Ομήρου ο σίδηρος – στα ομηρ. έπη όμως οι ήρωες κάποιες φορές έχουν όπλα από χαλκό και κάποιες από σίδηρο – τα όπλα από σίδηρο αποτελούν αναχρονισμό]

4. ΟΙ ΑΟΙΔΟΙ, ΟΙ ΡΑΨΩΔΟΙ ΚΑΙ Ο ΟΜΗΡΟΣ

-Τι γνωρίζετε για τους αοιδούς και για τους ραψωδούς;

Αοιδοί (<ᾄδω / ἀείδω)	Ραψωδοί (<ῥάπτω + ᾠδή)
Ψάλλουν με συνοδεία φόρμιγγας ή κιθάρας (έγχορδου μουσικού όργανου) Αυτοσχεδιασμός + τυπικά στοιχεία (τυπικά επίθετα, λογότυπο, τυπικές σκηνές) Ταξίδια – παρουσίαση έργου σε αυλές βασιλιάδων, θρησκευτικές τελετές και γιορτές, ακόμη και ποιητικούς αγώνες Οργάνωση σε συντεχνίες	Απαγγέλλουν ρυθμικά κρατώντας ραβδί (ανήκουν σε επόμενη περίοδο)

-Τι γνωρίζετε για τον Όμηρο;

[8. αι. π.Χ. Ιωνία, ταξίδια, μάλλον γνώριζε τη γραφή, όχι τυφλός]

Άλλοι την Κολοφώνα λένε για γενέτειρά σου, Όμηρε,

Άλλοι την όμορφη τη Σμύρνη και τη Χίο μερικοί,

Την Ίο κάποιοι, κι άλλοι την ευτυχισμένη Σαλαμίνα ισχυρίζονται,

Κάποιοι τη Θεσσαλία τη μητέρα των Λαπιθών

Κι άλλοι τη μια κι άλλοι την άλλη αποδέχονται.

Όμως για με, αν πρέπει ν΄ αναφέρω φανερά

Τις συνετές μαντείες του Απόλλωνα,

Πατρίδα σου είναι ο μεγάλος ουρανός

Κι από θνητή μητέρα δε γεννήθηκες,

Αλλ΄ από την Καλλιόπη.

                        (Αντίπατρος Θεσσαλονικεύς, 1. αι. π.Χ. / 1. αι. μ.Χ.)