(εφ. Καθημερινή, 19. 10. 2008)
Eνα γρήγορο ταξίδι στο χώρο και το χρόνο
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης πάντρεψε αρχαιολογία, κινηματογράφο και τεχνολογία, ζωντανεύοντας την Αθήνα του 5ου αι. π.Χ.
Της Γιωτας Συκκα
Της Γιωτας Συκκα
«Tο όνομά μου είναι Λέων. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα, την πιο ξακουστή πόλη της αρχαίας Ελλάδας, την εποχή που κτιζόταν ο Παρθενώνας. Το σπίτι μας είναι μεγάλο, έχει δυο ορόφους και μια μεγάλη αυλή στο κέντρο, γύρω από την οποία είναι οργανωμένα όλα τα δωμάτια. Εκτός από τους γονείς μου και τη μικρή μου αδελφή, τη Μελίτη, μαζί μας μένουν και οι δούλοι που βοηθούν στις καθημερινές εργασίες. Ανάμεσά τους ιδιαίτερη θέση έχει ο Κλέαρχος, ο παιδαγωγός μου»...
Στον τέταρτο όροφο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, που έχει ντυθεί όλος με το χρώμα της πορφύρας, ο Λέων ξετυλίγει τη ζωή του και τη ζωή της οικογενείας του, προσκαλώντας τον επισκέπτη σε ένα γρήγορο ταξίδι στο χώρο και το χρόνο. Τα 142 αρχαία αντικείμενα από τις μόνιμες συλλογές του μουσείου βοηθούν το ταξίδι, μαζί με δυο ταινίες μικρού μήκους, και μια τρισδιάστατη σχεδιαστική αναπαράσταση ενός παράλιου δήμου της Αττικής, του 5ου αι. π.Χ., όπου σύμφωνα με το σενάριο γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Λέων.
Ατμοσφαιρική έκθεση
Τίποτε δεν είναι τυχαίο σε αυτή την έκθεση. Ο διευθυντής του, καθηγητής Νικόλας Σταμπολίδης και ο συνεργάτης του αρχαιολόγος Γιώργος Τασούλας έλαβαν πολλά υπόψη τους: ακόμη και την κούραση του επισκέπτη που δεν έχει χρόνο για νωχελικές βόλτες στα μουσεία, την ανυπομονησία των μαθητών, το παραμύθι που ζητάει πια το κοινό. Πάντρεψαν, λοιπόν, την αρχαιολογία με τον κινηματογράφο, την τεχνολογία, και έστησαν την ατμοσφαιρική μόνιμη έκθεση «Σκηνές από την Καθημερινή Ζωή στην Αρχαιότητα» προσκαλώντας μικρούς και μεγάλους στο μουσείο της οδού Νεοφύτου Δούκα 4. Την παραγωγή του οπτικοακουστικού υλικού φρόντισε η ισπανική εταιρεία GPD General de Producciones y Diseno και ο Boris Micka που ανέλαβε τον τάφο του Τουταγχαμών, το Μουσείο της Ιερουσαλήμ και το Μουσείο Ισλαμικής Επιστήμης στην Κωνσταντινούπολη.
Ευσύνοπτη ξενάγηση
Η υπόθεση δεν ήταν καθόλου απλή. «Για τις ταινίες έγινε κανονικό κάστινγκ, τρέχαμε ώρες σε στούντιο στην Παιανία όπως και στη Γυμναστική Ακαδημία για να βρούμε τους πρωταγωνιστές», εξηγεί ο Ν. Σταμπολίδης. Ομως, γιατί όλα αυτά; «Ως θεματικό μουσείο που δεν μπορεί να ασχολείται με όλα τα πράγματα, στοχεύσαμε σε κάτι. Αφού το κέντρο των μόνιμων θεματικών μας συλλογών είναι τα κυκλαδικά, σκεφτήκαμε πως καλό θα ήταν να αναπτυχθούν σε ομόκεντρους κύκλους. Το να πηγαίνουμε από τα κυκλαδικά, στα βυζαντινά ή στην κινέζικη τέχνη δεν είναι λύση. Αποφασίσαμε να δώσουμε ευσύνοπτα και παραστατικά την Εποχή του Χαλκού (τα πρωτοκυκλαδικά και τα κυκλαδικά) στον πρώτο όροφο, να συγκεντρώσουμε όλες τις μικρές μας συλλογές των ελληνικών αρχαιοτήτων (μινωικά, μυκηναϊκά, γεωμετρικά, κλασικά, ελληνιστικά, ρωμαϊκά) στον δεύτερο και στον τρίτο όροφο να παρουσιάσουμε τον κυπριακό πολιτισμό.
Ουσιαστικά αναδιαρθρώσαμε τον δεύτερο όροφο (που θα ανοίξει μέσα στο 2009) ως αρχαία ελληνική τέχνη, δίνοντας έμφαση στην τεχνολογία και την παράσταση. Η ανανέωση του τρίτου ορόφου είναι στόχος του 2010. Μαζεύοντας όμως τα αντικείμενα μας έμεινε ο τέταρτος όροφος. Εκεί, σκεφτήκαμε να κάνουμε κάτι που δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Ο κλασικός πολιτισμός στην καθημερινή του ζωή μέσα από τα μόνιμα αντικείμενα των συλλογών μας. Δανειστήκαμε επίσης 10 ενεπίγραφα όστρακα από τον εξοστρακισμό με ονόματα του Θεμιστοκλή, του Κίμωνα κ.ά., από ανασκαφές του Κεραμεικού και ένα γύψινο εκμαγείο ψηφίσματος από το Επιγραφικό Μουσείο.Στόχος μας είναι να δώσουμε στον κόσμο, στον μέσο επισκέπτη, τον μαθητή, τον ξένο ή τον Ελληνα οποιουδήποτε βεληνεκούς και μορφωτικού επιπέδου μια ευσύνοπτη, μια εικοσάλεπτη ξενάγηση - ταξίδι που όμως μπορεί να αναγνώσει και ο ίδιος χωρίς βοήθεια».
Ο Λέων γεννήθηκε στα Μηδικά Χρόνια και επομένως είναι άνδρας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Είναι δημότης ενός υπαρκτού δήμου, των Αιξωνίδων Αλών στη σημερινή Βούλα - Βουλιαγμένη. Το όνομά του δεν είναι τυχαίο. «Βρήκαμε από επιγραφές ότι υπήρξε σε αυτόν τον αρχαίο δήμο τον 4ο αι. π.Χ.». Το πρώτο που συναντά ο επισκέπτης είναι οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου. Τον Ποσειδώνα να καταπλακώνει με βράχο τον Γίγαντα Πολυβώτη, τον Ηφαιστο να εξαπολύει πυρωμένους μύδρους εναντίον ενός γίγαντα, σε ένα μικρούλι ειδώλιο την αναδυόμενη Αφροδίτη. Υστερα, η θεότητα που μετέχει του θείου, του ανθρώπινου, του πνευματικού και του σαρκικού, ο έρωτας, κλείνει γρήγορα την πρώτη ενότητα «θεοί και οι ήρωες» και «Με τα φτερά του έρωτα» πριν μπούμε στον κόσμο των γυναικών και των αντρών.
Η εικόνα της γυναίκας
Καθρέφτες, κοσμήματα, σκεύη ομορφιάς, μυροδοχεία αποκαλύπτουν την εικόνα της γυναίκας που παντρευόταν συνήθως στα 14 (όπως η μητέρα του ήρωα) και του συζύγου που είχε επιλέξει χωρίς τη συγκατάθεσή της, ο πατέρας της. Ο γαμπρός, συνηθιζόταν να έχει τη διπλάσια ηλικία της νύφης η οποία, στην ουσία, από την κυριότητα του πατέρα περνούσε σε αυτήν του γαμπρού. Η ζωή της μετά το γάμο έχει κι αυτή χώρο στην έκθεση. Τις περισσότερες φορές περιοριζόταν στον γυναικωνίτη που ήταν στον πάνω όροφο κάθε σπιτιού. Οι άνδρες πίστευαν πως έτσι προστάτευαν την τιμή τους, όσο για τις ίδιες ασχολούνταν με την ανατροφή των παιδιών και τα οικιακά. Είναι γνωστό ότι ευκαιρίες για εξόδους δεν είχαν παρά μόνο για να φέρουν νερό, να λάβουν μέρος σε θρησκευτικές γιορτές ή να επισκεφθούν τάφους συγγενών. Εκτός αν ήταν εταίρες. Αυτές συμμετείχαν και σε συμπόσια και μπορούσαν να διαχειρίζονται οι ίδιες την περιουσία τους.
Ανδρική υπόθεση
Οι δραστηριότητες του άντρα στον ιδιωτικό του βίο (σχολείο, γυμναστήριο, συμπόσιο) και στη δημόσια ζωή και τον πόλεμο, αφορούν τις επόμενες δυο ενότητες. Εκθέματα, κυρίως από την κλασική και Ελληνιστική Περίοδο (5ος - 1ος αι. π.Χ.) μαζί με φωτογραφίες από τα γυρίσματα των ταινιών στην «πλάτη» της προθήκης δείχνουν πώς αθλούνταν οι νέοι στο Γυμνάσιο (έτσι ονομαζόταν επειδή ασκούνταν γυμνοί) και στην Παλαίστρα.
Οι χώροι αυτοί λειτουργούσαν και ως σχολές στις οποίες σύχναζαν φιλόσοφοι, μουσικοί και σοφιστές. Το συμπόσιο πάλι ήταν θεσμός. Ανδρική υπόθεση. Για τη δημιουργία ψυχικής και πνευματικής ευφορίας ώστε να συζητήσουν πολιτικά και φιλοσοφικά θέματα, να απαγγείλουν ποίηση ή να επιδοθούν σε ερωτικά παιχνίδια.
Oμως, ήδη, το βλέμμα του επισκέπτη έχει κερδίσει μια ταινία όπου μπορεί να παρακολουθήσει κανείς σε κινηματογραφική λογική ότι πρόσεξε λίγα λεπτά νωρίτερα στα εκθέματα. Η παράσταση των αγγείων γίνεται σκιά και μέσα απ’ αυτήν έρχονται οι ηθοποιοί ως πραγματικότητα. Oταν τελειώνει η προβολή, με την αναχώρηση του Λέοντα στον πόλεμο, σε ένα σκοτεινό σημείο αριστερά, οι επισκέπτες μαθαίνουν κάθε λεπτομέρεια για το τελετουργικό του θανάτου. Ο πρωταγωνιστής, οι συγγενείς, οι νενομισμένες τιμές. Στεφάνια μυρτιάς, ρόδια, σέλινο και μυροδόχα αγγεία ήταν απαραίτητες προσφορές, ενώ τρισδιάστατα προβάλλεται η στήλη, ο τάφος όπως θα τα έβρισκε ένας αρχαιολόγος.
Η έκθεση θα ανοίξει τέλος του μήνα και όπως τονίζει ο Ν. Σταμπολίδης είναι αφιερωμένη στους Eλληνες αρχαιολόγους. «Αυτούς θα τιμήσουμε που δεν το έχει πράξει κανείς έως σήμερα». Τα παιδιά, πάντως, θα μαγευτούν από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και κυρίως το βιβλιαράκι που επιμελήθηκαν η Μαρίνα Πλατή και η Ελένη Μάρκου.
Στον τέταρτο όροφο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, που έχει ντυθεί όλος με το χρώμα της πορφύρας, ο Λέων ξετυλίγει τη ζωή του και τη ζωή της οικογενείας του, προσκαλώντας τον επισκέπτη σε ένα γρήγορο ταξίδι στο χώρο και το χρόνο. Τα 142 αρχαία αντικείμενα από τις μόνιμες συλλογές του μουσείου βοηθούν το ταξίδι, μαζί με δυο ταινίες μικρού μήκους, και μια τρισδιάστατη σχεδιαστική αναπαράσταση ενός παράλιου δήμου της Αττικής, του 5ου αι. π.Χ., όπου σύμφωνα με το σενάριο γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Λέων.
Ατμοσφαιρική έκθεση
Τίποτε δεν είναι τυχαίο σε αυτή την έκθεση. Ο διευθυντής του, καθηγητής Νικόλας Σταμπολίδης και ο συνεργάτης του αρχαιολόγος Γιώργος Τασούλας έλαβαν πολλά υπόψη τους: ακόμη και την κούραση του επισκέπτη που δεν έχει χρόνο για νωχελικές βόλτες στα μουσεία, την ανυπομονησία των μαθητών, το παραμύθι που ζητάει πια το κοινό. Πάντρεψαν, λοιπόν, την αρχαιολογία με τον κινηματογράφο, την τεχνολογία, και έστησαν την ατμοσφαιρική μόνιμη έκθεση «Σκηνές από την Καθημερινή Ζωή στην Αρχαιότητα» προσκαλώντας μικρούς και μεγάλους στο μουσείο της οδού Νεοφύτου Δούκα 4. Την παραγωγή του οπτικοακουστικού υλικού φρόντισε η ισπανική εταιρεία GPD General de Producciones y Diseno και ο Boris Micka που ανέλαβε τον τάφο του Τουταγχαμών, το Μουσείο της Ιερουσαλήμ και το Μουσείο Ισλαμικής Επιστήμης στην Κωνσταντινούπολη.
Ευσύνοπτη ξενάγηση
Η υπόθεση δεν ήταν καθόλου απλή. «Για τις ταινίες έγινε κανονικό κάστινγκ, τρέχαμε ώρες σε στούντιο στην Παιανία όπως και στη Γυμναστική Ακαδημία για να βρούμε τους πρωταγωνιστές», εξηγεί ο Ν. Σταμπολίδης. Ομως, γιατί όλα αυτά; «Ως θεματικό μουσείο που δεν μπορεί να ασχολείται με όλα τα πράγματα, στοχεύσαμε σε κάτι. Αφού το κέντρο των μόνιμων θεματικών μας συλλογών είναι τα κυκλαδικά, σκεφτήκαμε πως καλό θα ήταν να αναπτυχθούν σε ομόκεντρους κύκλους. Το να πηγαίνουμε από τα κυκλαδικά, στα βυζαντινά ή στην κινέζικη τέχνη δεν είναι λύση. Αποφασίσαμε να δώσουμε ευσύνοπτα και παραστατικά την Εποχή του Χαλκού (τα πρωτοκυκλαδικά και τα κυκλαδικά) στον πρώτο όροφο, να συγκεντρώσουμε όλες τις μικρές μας συλλογές των ελληνικών αρχαιοτήτων (μινωικά, μυκηναϊκά, γεωμετρικά, κλασικά, ελληνιστικά, ρωμαϊκά) στον δεύτερο και στον τρίτο όροφο να παρουσιάσουμε τον κυπριακό πολιτισμό.
Ουσιαστικά αναδιαρθρώσαμε τον δεύτερο όροφο (που θα ανοίξει μέσα στο 2009) ως αρχαία ελληνική τέχνη, δίνοντας έμφαση στην τεχνολογία και την παράσταση. Η ανανέωση του τρίτου ορόφου είναι στόχος του 2010. Μαζεύοντας όμως τα αντικείμενα μας έμεινε ο τέταρτος όροφος. Εκεί, σκεφτήκαμε να κάνουμε κάτι που δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Ο κλασικός πολιτισμός στην καθημερινή του ζωή μέσα από τα μόνιμα αντικείμενα των συλλογών μας. Δανειστήκαμε επίσης 10 ενεπίγραφα όστρακα από τον εξοστρακισμό με ονόματα του Θεμιστοκλή, του Κίμωνα κ.ά., από ανασκαφές του Κεραμεικού και ένα γύψινο εκμαγείο ψηφίσματος από το Επιγραφικό Μουσείο.Στόχος μας είναι να δώσουμε στον κόσμο, στον μέσο επισκέπτη, τον μαθητή, τον ξένο ή τον Ελληνα οποιουδήποτε βεληνεκούς και μορφωτικού επιπέδου μια ευσύνοπτη, μια εικοσάλεπτη ξενάγηση - ταξίδι που όμως μπορεί να αναγνώσει και ο ίδιος χωρίς βοήθεια».
Ο Λέων γεννήθηκε στα Μηδικά Χρόνια και επομένως είναι άνδρας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Είναι δημότης ενός υπαρκτού δήμου, των Αιξωνίδων Αλών στη σημερινή Βούλα - Βουλιαγμένη. Το όνομά του δεν είναι τυχαίο. «Βρήκαμε από επιγραφές ότι υπήρξε σε αυτόν τον αρχαίο δήμο τον 4ο αι. π.Χ.». Το πρώτο που συναντά ο επισκέπτης είναι οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου. Τον Ποσειδώνα να καταπλακώνει με βράχο τον Γίγαντα Πολυβώτη, τον Ηφαιστο να εξαπολύει πυρωμένους μύδρους εναντίον ενός γίγαντα, σε ένα μικρούλι ειδώλιο την αναδυόμενη Αφροδίτη. Υστερα, η θεότητα που μετέχει του θείου, του ανθρώπινου, του πνευματικού και του σαρκικού, ο έρωτας, κλείνει γρήγορα την πρώτη ενότητα «θεοί και οι ήρωες» και «Με τα φτερά του έρωτα» πριν μπούμε στον κόσμο των γυναικών και των αντρών.
Η εικόνα της γυναίκας
Καθρέφτες, κοσμήματα, σκεύη ομορφιάς, μυροδοχεία αποκαλύπτουν την εικόνα της γυναίκας που παντρευόταν συνήθως στα 14 (όπως η μητέρα του ήρωα) και του συζύγου που είχε επιλέξει χωρίς τη συγκατάθεσή της, ο πατέρας της. Ο γαμπρός, συνηθιζόταν να έχει τη διπλάσια ηλικία της νύφης η οποία, στην ουσία, από την κυριότητα του πατέρα περνούσε σε αυτήν του γαμπρού. Η ζωή της μετά το γάμο έχει κι αυτή χώρο στην έκθεση. Τις περισσότερες φορές περιοριζόταν στον γυναικωνίτη που ήταν στον πάνω όροφο κάθε σπιτιού. Οι άνδρες πίστευαν πως έτσι προστάτευαν την τιμή τους, όσο για τις ίδιες ασχολούνταν με την ανατροφή των παιδιών και τα οικιακά. Είναι γνωστό ότι ευκαιρίες για εξόδους δεν είχαν παρά μόνο για να φέρουν νερό, να λάβουν μέρος σε θρησκευτικές γιορτές ή να επισκεφθούν τάφους συγγενών. Εκτός αν ήταν εταίρες. Αυτές συμμετείχαν και σε συμπόσια και μπορούσαν να διαχειρίζονται οι ίδιες την περιουσία τους.
Ανδρική υπόθεση
Οι δραστηριότητες του άντρα στον ιδιωτικό του βίο (σχολείο, γυμναστήριο, συμπόσιο) και στη δημόσια ζωή και τον πόλεμο, αφορούν τις επόμενες δυο ενότητες. Εκθέματα, κυρίως από την κλασική και Ελληνιστική Περίοδο (5ος - 1ος αι. π.Χ.) μαζί με φωτογραφίες από τα γυρίσματα των ταινιών στην «πλάτη» της προθήκης δείχνουν πώς αθλούνταν οι νέοι στο Γυμνάσιο (έτσι ονομαζόταν επειδή ασκούνταν γυμνοί) και στην Παλαίστρα.
Οι χώροι αυτοί λειτουργούσαν και ως σχολές στις οποίες σύχναζαν φιλόσοφοι, μουσικοί και σοφιστές. Το συμπόσιο πάλι ήταν θεσμός. Ανδρική υπόθεση. Για τη δημιουργία ψυχικής και πνευματικής ευφορίας ώστε να συζητήσουν πολιτικά και φιλοσοφικά θέματα, να απαγγείλουν ποίηση ή να επιδοθούν σε ερωτικά παιχνίδια.
Oμως, ήδη, το βλέμμα του επισκέπτη έχει κερδίσει μια ταινία όπου μπορεί να παρακολουθήσει κανείς σε κινηματογραφική λογική ότι πρόσεξε λίγα λεπτά νωρίτερα στα εκθέματα. Η παράσταση των αγγείων γίνεται σκιά και μέσα απ’ αυτήν έρχονται οι ηθοποιοί ως πραγματικότητα. Oταν τελειώνει η προβολή, με την αναχώρηση του Λέοντα στον πόλεμο, σε ένα σκοτεινό σημείο αριστερά, οι επισκέπτες μαθαίνουν κάθε λεπτομέρεια για το τελετουργικό του θανάτου. Ο πρωταγωνιστής, οι συγγενείς, οι νενομισμένες τιμές. Στεφάνια μυρτιάς, ρόδια, σέλινο και μυροδόχα αγγεία ήταν απαραίτητες προσφορές, ενώ τρισδιάστατα προβάλλεται η στήλη, ο τάφος όπως θα τα έβρισκε ένας αρχαιολόγος.
Η έκθεση θα ανοίξει τέλος του μήνα και όπως τονίζει ο Ν. Σταμπολίδης είναι αφιερωμένη στους Eλληνες αρχαιολόγους. «Αυτούς θα τιμήσουμε που δεν το έχει πράξει κανείς έως σήμερα». Τα παιδιά, πάντως, θα μαγευτούν από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και κυρίως το βιβλιαράκι που επιμελήθηκαν η Μαρίνα Πλατή και η Ελένη Μάρκου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου