Αρχαία και νέα: Νοεμβρίου 2008

Τετάρτη 26 Νοεμβρίου 2008

Αρχαία Γ' Γυμνασίου: 5η Ενότητα (συμπληρωματικά σχόλια)

Γλωσσικά σχόλια
ἔστι: (απρ. ρ.)
ἀλλότριος, -α, -ον: ξένος
ψηφίζομαι: αποφασίζω
ἅμα: ταυτόχρονα
εὖ τίθεμαι: ρυθμίζω σωστά
ἀποβλέπω: παρατηρώ, λαμβάνω υπόψη
πένης, πένητος: φτωχός
πλῆθος, τό: λαός
εἷς – μία - ἕν: ένας
ἀξιόω, -ῶ: αξιώνω, απαιτώ
τίμημα, τό: πρόστιμο
ἀφαιρέω, -ῶ
μικρός - ἐλάττων - ἐλάχιστος
ἄδοξος, -ον: ἀσημος
διονομάζομαι: γίνομαι γνωστός
κακός – χείρων – χείριστος
πένομαι: είμαι φτωχός
κτάομαι, κτῶμαι: αποκτώ
γιγνώσκω: (εδώ) αποφασίζω
ἔτι: ακόμη
δεινός, -ή, -όν: φοβερός
τυγχάνω
ἐτύγχανον
τεύξομαι
ἔτυχον (β’ αόρ.)
τέτευχα, τετύχηκα
έτετεύχειν, ἐτετυχήκειν
καταφρονέω, -ῶ: περιφρονώ
οἴσει: μέλλ. του ρ. φέρομαι
φέρω
ἔφερον
οἴσω
ἤνεγκον (β’ αόρ.), ἤνεγκα
ἐνήνοχα
ἐνηνόχειν
τολμάω, -ῶ
παραβαίνω
βαίνω
ἔβαινον
βήσομαι
ἔβην
βέβηκα
ἐβεβήκειν
σῶμα, τό: σώμα – ζωή

Αρχαία Γ' Γυμνασίου: 4η Ενότητα (συμπληρωματικά σχόλια)

Γλωσσικά σχόλια
ἐξαρκέω, -ῶ: επαρκώ
οἰκέω, -ῶ: κατοικώ
εὔπορος, -ον: πλούσιος
ὁμονοέω, -ῶ: ἐχω ομόνοια
εὐδοκιμέω, -ῶ: χαίρω εκτίμησης
τελέως: (επίρρ.) εντελώς, απόλυτα
εὐδαιμονέω, -ῶ: είμαι ευτυχής, (για πόλη) ευημερώ
τοίνυν: λοιπόν
ἅπας, ἅπασα, ἅπαν: όλος ανεξαιρέτως
ἀποστερέω, -ῶ: στερώ
πένης – πενέστερος – πενέστατος
ποιέω, -ῶ: κάνω, καθιστώ
διαβάλλω: συκοφαντώ
ταλαιπωρέω, -ῶ
ἕκαστος, ἑκάστη, ἕκαστον: (επιμεριστική αντων.) ο καθένας
ἀδεῶς: (τό δέος = φόβος) χωρίς φόβο
γεωργέω, -ῶ: ασχολούμαι με τη γεωργία, καλλιεργώ τη γη
ἐπιχειρέω, -ῶ: (εδώ) ασχολούμαι με
νῦν: τώρα
ἐκλέλοιπα: παρακ. του ρ. ἐκλείπω
ὀψόμεθα: μέλλ. του ρ. ὁράω, -ῶ (= βλέπω)
ὁράω, -ῶ
ἑώρων
ὄψομαι
εἶδον (β’ αόρ.)
ἑόρακα, ἑώρακα, ὄπωπα
ἑωράκειν, ὀπώπειν
πρόσοδος, ἡ: ἐσοδο
μεστός, -ή, όν: γεμάτος
καθίστημι: καθιστώ
μέγας – μείζων – μέγιστος: μεγάλος
ἕξομεν: μέλλ. του ρ. ἔχω
ἔχω
εἶχον
ἑξω, σχήσω
ἔσχον (β’ αόρ.)
ἔσχηκα
ἐσχήκειν
βεβιασμένους: μτχ. παρακ. του ρ. βιάζομαι (= αναγκάζομαι)
πεπεισμένους: μτχ. παρακ. του ρ. πείθομαι

Αρχαία Γ' Γυμνασίου: 3η Ενότητα (συμπληρωματικά σχόλια)

Γλωσσικά σχόλια
οἴομαι / οἶμαι: νομίζω
πολύς – πλείων / πλέων – πλεῖστος
ἰδιώτης, ὁ: απλός πολίτης
κτῆμα, τό: απόκτημα
διά + αιτ. > αιτία
εὐφραίνομαι: χαίρομαι
οὕτως ἔχει: είναι έτσι η κατάσταση
ὥσπερ: όπως ακριβώς
ἀγαθός – κρείττων – κράτιστος: γενναίος – ισχυρός – ικανός
εὐφραίνω: ευχαριστώ
μικρός - ἥττων – (επίρρ.) ἥκιστα ή
μικρός - ἐλάττων - ἐλάχιστος
ἀνιάομαι, -ῶμαι: δυσφορώ
λυπέομαι, -οῦμαι
ταχύς – θάττων – τάχιστος
ὅς - ἥ - ὅ: (αναφ. αντ.) ο οποίος, η οποία, το οποίο
οἰκία, ἡ: σπίτι
οἰκέτης, ὁ: δούλος
λιμήν, -μένος, ὁ
μέντοι: όμως
πένης, πένητος: φτωχός
ὄψει: β’ εν. μέλλ. του ρ. ὁράω, -ῶ (= βλέπω)
τὰ πολλὰ κρίνεται > αττική σύνταξη
χρῆσις, -εως, ἡ
ὑπερβάλλω: ξεπερνώ
ἱκανός, -ή, -όν: αρκετός, ικανοποιητικός
ἐλλείπω: υστερώ
ἀναγκαῖος, (-α), ον
δαπάνημα, τό: δαπάνη, έξοδο

Αρχαία Γ' Γυμνασίου: 2η Ενότητα (συμπληρωματικά σχόλια)

Ποιος ήταν ο Λυσίας;
Ήταν ρήτορας του 5ου / 4ου αι. π.Χ., που έζησε για ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αθήνα ως μέτοικος. Λόγω των δημοκρατικών του απόψεων καταδιώκεται μαζί με άλλα μέλη της οικογένειάς του από τους Τριάκοντα τυράννους. Εργάστηκε κυρίως ως λογογράφος, συνέθετε δηλαδή λόγους που εκφωνούνταν από τους πελάτες του στο δικαστήριο. Η γνησιότητα του συγκεκριμένου έργου αμφισβητείται με κύριο επιχείρημα τη δυσκολία να εκφωνηθεί ένας επιτάφιος από κάποιον μέτοικο.
(βλ. επίσης Βιβλίο Εκπαιδευτικού σσ. 27-28 για περισσότερα επιχειρήματα υπέρ και κατά τη γνησιότητας του λόγου).

Βασικός στόχος είναι να αναγνωριστούν στο κείμενο χαρακτηριστικά γνωρίσματα (θέματα και εκφραστικά μέσα) ενός επιτάφιου λόγου. Δύο κύρια θέματα που συμπλέκονται στο χωρίο είναι:
α. η τιμή και
β. το πένθος.
Τα δύο θέματα αναπτύσσονται αντιθετικά. Εύλογα χρησιμοποιείται συχνά ο υπερθετικός βαθμός, για να τονιστεί ο έπαινος των νεκρών.

Η σύνθεση επιτάφιων λόγων συνδέεται ιδιαίτερα με περιόδους πολέμου. Ο πιο γνωστός επιτάφιος που σώζεται σήμερα είναι αυτός που εκφωνήθηκε –σύμφωνα με την Ιστορία του Θουκυδίδη (2. 35-46)– από τον Περικλή για τους νεκρούς του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού πολέμου, όπου εξυμνείται ουσιαστικά το αθηναϊκό δημοκρατικό πολίτευμα.

Αρχαία Γ' Γυμνασίου: 1η Ενότητα (συμπληρωματικά σχόλια)

Το συγκεκριμένο κείμενο μπορεί να συνδυαστεί με τη διδασκαλία της "Ελένης" του Ευριπίδη και για τον λόγο αυτό δεν κρίνεται σκόπιμη η διεξοδική εξέταση των πτυχών του περιεχομένου του στον κλάδο της ΑΕ Γλώσσας. Παρόλα αυτά μπορεί να συζητηθεί σε ποιον βαθμό ο Ηρόδοτος υιοθετεί μια συγκεκριμένη εκδοχή στο σημείο αυτό για τον μύθο της Ελένης και με ποιον τρόπο συσχετίζει την παραλλαγή αυτή με την αντίληψή του για τους θεούς. Το γεγονός ότι συγκροτεί μια σειρά από επιχειρήματα για να στηρίξει τις απόψεις του μπορεί να αποτελέσει τη γέφυρα για την εξέταση ενός από τα παράλληλα κείμενα που προτείνονται στο Παράρτημα, και ειδικότερα το χωρίο από το Ἑλένης ἐγκώμιον του Γοργία.

Ο Γοργίας από τους Λεοντίνους ήταν πολύ γνωστός σοφιστής και ρητοροδιδάσκαλος (5ος /4ος αι. π.Χ.), που έζησε αρκετά χρόνια στην Αθήνα. Ο λόγος του Ἑλένης ἐγκώμιον αναπτύσσει επιχειρήματα σχετικά με το ζήτημα ενοχής – αθωότητας της Ελένης και καταλήγει στην αθώωσή της, εφόσον η ηρωίδα δεν θα μπορούσε να αντισταθεί στην τέχνη του Πάρη να πείθει[1].
[1] Θα ήταν μάλιστα ουσιαστικότερη η επιλογή ενός χωρίου από το συγκεκριμένο έργο στην θέση του Α’ κειμένου της 1ης Ενότητας.

Απόδοση
(βάσει των Γλωσσικών σχολίων που παρατίθενται στο σχολικό εγχειρίδιο, σ. 100):

Γιατί έκανε όσα έκανε είτε σύμφωνα με τις επιθυμίες της Τύχης είτε σύμφωνα με τα σχέδια των θεών είτε σύμφωνα με τις αποφάσεις της μοίρας είτε επειδή απήχθη με τη βία είτε επειδή πείσθηκε με τα λόγια είτε επειδή κυριεύθηκε από έρωτα. Λοιπόν εάν ενήργησε εξαιτίας της πρώτης αιτίας, αξίζει να κατηγορήσουμε αυτόν που κατηγορεί˙ γιατί είναι αδύνατο να εμποδίσουμε τη θεϊκή θέληση με την ανθρώπινη πρόνοια. (…) Εάν λοιπόν πρέπει να αποδοθεί η κατηγορία στην Τύχη ή στον θεό, πρέπει να αθωωθεί η Ελένη από την άσχημη φήμη.

Αφιερώματα σε θέματα σχετικά με την αρχαιότητα στην εφ. Καθημερινή

Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία

Βλ. http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1998/01/04011998.pdf.

Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης εν δράσει

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_19/10/2008_288769
(εφ. Καθημερινή, 19. 10. 2008)

Eνα γρήγορο ταξίδι στο χώρο και το χρόνο

Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης πάντρεψε αρχαιολογία, κινηματογράφο και τεχνολογία, ζωντανεύοντας την Αθήνα του 5ου αι. π.Χ.
Της Γιωτας Συκκα

«Tο όνομά μου είναι Λέων. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα, την πιο ξακουστή πόλη της αρχαίας Ελλάδας, την εποχή που κτιζόταν ο Παρθενώνας. Το σπίτι μας είναι μεγάλο, έχει δυο ορόφους και μια μεγάλη αυλή στο κέντρο, γύρω από την οποία είναι οργανωμένα όλα τα δωμάτια. Εκτός από τους γονείς μου και τη μικρή μου αδελφή, τη Μελίτη, μαζί μας μένουν και οι δούλοι που βοηθούν στις καθημερινές εργασίες. Ανάμεσά τους ιδιαίτερη θέση έχει ο Κλέαρχος, ο παιδαγωγός μου»...
Στον τέταρτο όροφο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, που έχει ντυθεί όλος με το χρώμα της πορφύρας, ο Λέων ξετυλίγει τη ζωή του και τη ζωή της οικογενείας του, προσκαλώντας τον επισκέπτη σε ένα γρήγορο ταξίδι στο χώρο και το χρόνο. Τα 142 αρχαία αντικείμενα από τις μόνιμες συλλογές του μουσείου βοηθούν το ταξίδι, μαζί με δυο ταινίες μικρού μήκους, και μια τρισδιάστατη σχεδιαστική αναπαράσταση ενός παράλιου δήμου της Αττικής, του 5ου αι. π.Χ., όπου σύμφωνα με το σενάριο γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Λέων.
Ατμοσφαιρική έκθεση
Τίποτε δεν είναι τυχαίο σε αυτή την έκθεση. Ο διευθυντής του, καθηγητής Νικόλας Σταμπολίδης και ο συνεργάτης του αρχαιολόγος Γιώργος Τασούλας έλαβαν πολλά υπόψη τους: ακόμη και την κούραση του επισκέπτη που δεν έχει χρόνο για νωχελικές βόλτες στα μουσεία, την ανυπομονησία των μαθητών, το παραμύθι που ζητάει πια το κοινό. Πάντρεψαν, λοιπόν, την αρχαιολογία με τον κινηματογράφο, την τεχνολογία, και έστησαν την ατμοσφαιρική μόνιμη έκθεση «Σκηνές από την Καθημερινή Ζωή στην Αρχαιότητα» προσκαλώντας μικρούς και μεγάλους στο μουσείο της οδού Νεοφύτου Δούκα 4. Την παραγωγή του οπτικοακουστικού υλικού φρόντισε η ισπανική εταιρεία GPD General de Producciones y Diseno και ο Boris Micka που ανέλαβε τον τάφο του Τουταγχαμών, το Μουσείο της Ιερουσαλήμ και το Μουσείο Ισλαμικής Επιστήμης στην Κωνσταντινούπολη.
Ευσύνοπτη ξενάγηση
Η υπόθεση δεν ήταν καθόλου απλή. «Για τις ταινίες έγινε κανονικό κάστινγκ, τρέχαμε ώρες σε στούντιο στην Παιανία όπως και στη Γυμναστική Ακαδημία για να βρούμε τους πρωταγωνιστές», εξηγεί ο Ν. Σταμπολίδης. Ομως, γιατί όλα αυτά; «Ως θεματικό μουσείο που δεν μπορεί να ασχολείται με όλα τα πράγματα, στοχεύσαμε σε κάτι. Αφού το κέντρο των μόνιμων θεματικών μας συλλογών είναι τα κυκλαδικά, σκεφτήκαμε πως καλό θα ήταν να αναπτυχθούν σε ομόκεντρους κύκλους. Το να πηγαίνουμε από τα κυκλαδικά, στα βυζαντινά ή στην κινέζικη τέχνη δεν είναι λύση. Αποφασίσαμε να δώσουμε ευσύνοπτα και παραστατικά την Εποχή του Χαλκού (τα πρωτοκυκλαδικά και τα κυκλαδικά) στον πρώτο όροφο, να συγκεντρώσουμε όλες τις μικρές μας συλλογές των ελληνικών αρχαιοτήτων (μινωικά, μυκηναϊκά, γεωμετρικά, κλασικά, ελληνιστικά, ρωμαϊκά) στον δεύτερο και στον τρίτο όροφο να παρουσιάσουμε τον κυπριακό πολιτισμό.
Ουσιαστικά αναδιαρθρώσαμε τον δεύτερο όροφο (που θα ανοίξει μέσα στο 2009) ως αρχαία ελληνική τέχνη, δίνοντας έμφαση στην τεχνολογία και την παράσταση. Η ανανέωση του τρίτου ορόφου είναι στόχος του 2010. Μαζεύοντας όμως τα αντικείμενα μας έμεινε ο τέταρτος όροφος. Εκεί, σκεφτήκαμε να κάνουμε κάτι που δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Ο κλασικός πολιτισμός στην καθημερινή του ζωή μέσα από τα μόνιμα αντικείμενα των συλλογών μας. Δανειστήκαμε επίσης 10 ενεπίγραφα όστρακα από τον εξοστρακισμό με ονόματα του Θεμιστοκλή, του Κίμωνα κ.ά., από ανασκαφές του Κεραμεικού και ένα γύψινο εκμαγείο ψηφίσματος από το Επιγραφικό Μουσείο.Στόχος μας είναι να δώσουμε στον κόσμο, στον μέσο επισκέπτη, τον μαθητή, τον ξένο ή τον Ελληνα οποιουδήποτε βεληνεκούς και μορφωτικού επιπέδου μια ευσύνοπτη, μια εικοσάλεπτη ξενάγηση - ταξίδι που όμως μπορεί να αναγνώσει και ο ίδιος χωρίς βοήθεια».
Ο Λέων γεννήθηκε στα Μηδικά Χρόνια και επομένως είναι άνδρας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Είναι δημότης ενός υπαρκτού δήμου, των Αιξωνίδων Αλών στη σημερινή Βούλα - Βουλιαγμένη. Το όνομά του δεν είναι τυχαίο. «Βρήκαμε από επιγραφές ότι υπήρξε σε αυτόν τον αρχαίο δήμο τον 4ο αι. π.Χ.». Το πρώτο που συναντά ο επισκέπτης είναι οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου. Τον Ποσειδώνα να καταπλακώνει με βράχο τον Γίγαντα Πολυβώτη, τον Ηφαιστο να εξαπολύει πυρωμένους μύδρους εναντίον ενός γίγαντα, σε ένα μικρούλι ειδώλιο την αναδυόμενη Αφροδίτη. Υστερα, η θεότητα που μετέχει του θείου, του ανθρώπινου, του πνευματικού και του σαρκικού, ο έρωτας, κλείνει γρήγορα την πρώτη ενότητα «θεοί και οι ήρωες» και «Με τα φτερά του έρωτα» πριν μπούμε στον κόσμο των γυναικών και των αντρών.
Η εικόνα της γυναίκας
Καθρέφτες, κοσμήματα, σκεύη ομορφιάς, μυροδοχεία αποκαλύπτουν την εικόνα της γυναίκας που παντρευόταν συνήθως στα 14 (όπως η μητέρα του ήρωα) και του συζύγου που είχε επιλέξει χωρίς τη συγκατάθεσή της, ο πατέρας της. Ο γαμπρός, συνηθιζόταν να έχει τη διπλάσια ηλικία της νύφης η οποία, στην ουσία, από την κυριότητα του πατέρα περνούσε σε αυτήν του γαμπρού. Η ζωή της μετά το γάμο έχει κι αυτή χώρο στην έκθεση. Τις περισσότερες φορές περιοριζόταν στον γυναικωνίτη που ήταν στον πάνω όροφο κάθε σπιτιού. Οι άνδρες πίστευαν πως έτσι προστάτευαν την τιμή τους, όσο για τις ίδιες ασχολούνταν με την ανατροφή των παιδιών και τα οικιακά. Είναι γνωστό ότι ευκαιρίες για εξόδους δεν είχαν παρά μόνο για να φέρουν νερό, να λάβουν μέρος σε θρησκευτικές γιορτές ή να επισκεφθούν τάφους συγγενών. Εκτός αν ήταν εταίρες. Αυτές συμμετείχαν και σε συμπόσια και μπορούσαν να διαχειρίζονται οι ίδιες την περιουσία τους.
Ανδρική υπόθεση
Οι δραστηριότητες του άντρα στον ιδιωτικό του βίο (σχολείο, γυμναστήριο, συμπόσιο) και στη δημόσια ζωή και τον πόλεμο, αφορούν τις επόμενες δυο ενότητες. Εκθέματα, κυρίως από την κλασική και Ελληνιστική Περίοδο (5ος - 1ος αι. π.Χ.) μαζί με φωτογραφίες από τα γυρίσματα των ταινιών στην «πλάτη» της προθήκης δείχνουν πώς αθλούνταν οι νέοι στο Γυμνάσιο (έτσι ονομαζόταν επειδή ασκούνταν γυμνοί) και στην Παλαίστρα.
Οι χώροι αυτοί λειτουργούσαν και ως σχολές στις οποίες σύχναζαν φιλόσοφοι, μουσικοί και σοφιστές. Το συμπόσιο πάλι ήταν θεσμός. Ανδρική υπόθεση. Για τη δημιουργία ψυχικής και πνευματικής ευφορίας ώστε να συζητήσουν πολιτικά και φιλοσοφικά θέματα, να απαγγείλουν ποίηση ή να επιδοθούν σε ερωτικά παιχνίδια.
Oμως, ήδη, το βλέμμα του επισκέπτη έχει κερδίσει μια ταινία όπου μπορεί να παρακολουθήσει κανείς σε κινηματογραφική λογική ότι πρόσεξε λίγα λεπτά νωρίτερα στα εκθέματα. Η παράσταση των αγγείων γίνεται σκιά και μέσα απ’ αυτήν έρχονται οι ηθοποιοί ως πραγματικότητα. Oταν τελειώνει η προβολή, με την αναχώρηση του Λέοντα στον πόλεμο, σε ένα σκοτεινό σημείο αριστερά, οι επισκέπτες μαθαίνουν κάθε λεπτομέρεια για το τελετουργικό του θανάτου. Ο πρωταγωνιστής, οι συγγενείς, οι νενομισμένες τιμές. Στεφάνια μυρτιάς, ρόδια, σέλινο και μυροδόχα αγγεία ήταν απαραίτητες προσφορές, ενώ τρισδιάστατα προβάλλεται η στήλη, ο τάφος όπως θα τα έβρισκε ένας αρχαιολόγος.
Η έκθεση θα ανοίξει τέλος του μήνα και όπως τονίζει ο Ν. Σταμπολίδης είναι αφιερωμένη στους Eλληνες αρχαιολόγους. «Αυτούς θα τιμήσουμε που δεν το έχει πράξει κανείς έως σήμερα». Τα παιδιά, πάντως, θα μαγευτούν από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και κυρίως το βιβλιαράκι που επιμελήθηκαν η Μαρίνα Πλατή και η Ελένη Μάρκου.

Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2008

Αξίζει να δείτε σχετικά με το αρχαίο ελληνικό δράμα...

άρθρο στο "Βήμα" για τους Ολυμπιακούς αγώνες στον Όμηρο

W. Kullmann:

Πώς ο Ομηρος «είδε» τους Ολυμπιακούς Αγώνες

Το συμπέρασμα ότι ανάμεσα στον Ομηρο και στους Ολυμπιακούς Αγώνες υπάρχει στενή σχέση προκύπτει από την αφήγηση του Νέστορα για μια αρματοδρομία στην Ηλιδα (Ιλιάδα, Λ 697 κ.ε.), από την ανάπτυξη του ιερού της Ολυμπίας τον 8ο/7ο αιώνα π.Χ. και από τον «Κατάλογο των Πλοίων» της Ιλιάδας (ραψωδία Β).
* Η αφήγηση του Νέστορα
Στην 11η ραψωδία ο Νέστορας αφηγείται πώς ο βασιλιάς των Ηλίων Αυγείας κράτησε για τον εαυτό του ένα τέθριππο που είχε στείλει ο Νηλέας για να πάρει μέρος σε μια αρματοδρομία. Η αρματοδρομία αυτή είναι διαφορετική από όσες γνωρίζουμε από την υπόλοιπη Ιλιάδα. Αρματοδρομίες γίνονται στο έπος μόνο σε ταφικούς αγώνες και σε αυτές συμμετέχουν άρματα με δύο άλογα. Οταν λοιπόν η Ιλιάδα μνημονεύει αγώνες με αρματοδρομίες τεθρίππων στην «ιερή Ηλιδα», αυτό παραπέμπει στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ιδρύθηκαν το 776 π.Χ. Πρώτο αγώνισμα ήταν το στάδιον. Ο δίαυλος εγκαινιάστηκε το 724, ο δόλιχος το 720, το 708 π.Χ. το πένταθλο και η πάλη, το 688 π.Χ. προστέθηκε η πυγμαχία και το 680 π.Χ. η αρματοδρομία με τέθριππα. Παράλληλα διευρύνεται από γεωγραφική άποψη και ο κύκλος των ολυμπιονικών. Αρχικά προέρχονται από τις γειτονικές περιοχές της Ηλιδας, κατόπιν από τη Μεσσηνία, μετά από τη Σπάρτη, αργότερα από την Επίδαυρο, τη Σικυώνα, τα Μέγαρα, την Αθήνα. Μια άλλη σημαντική ημερομηνία είναι το 688 π.Χ.: το έτος αυτό ο Ονομαστός από τη Σμύρνη φέρεται ως νικητής στην πυγμαχία. Ο Ονομαστός είναι ο πρώτος ολυμπιονίκης από τη μη ηπειρωτική Ελλάδα· κατάγεται μάλιστα από την πόλη που είναι γνωστή ως πατρίδα του Ομήρου. Εφόσον λοιπόν η αφήγηση του Νέστορα παραπέμπει στους Ολυμπιακούς Αγώνες, η Ιλιάδα πρέπει να συντέθηκε μετά το 680 π.Χ., μια ημερομηνία που συμφωνεί με τα συμπεράσματα των μελετητών που χρονολογούν πια την Ιλιάδα στο πρώτο μισό του 7ου αιώνα.
Η αναφορά της Ιλιάδας στους Ολυμπιακούς Αγώνες συμβιβάζεται συνεπώς με τα δεδομένα του καταλόγου των ολυμπιονικών. Συμβιβάζονται όμως τα δεδομένα αυτά με τα αρχαιολογικά ευρήματα στην Ολυμπία;
* Το ιερό της Ολυμπίας
Η τοπική σημασία που έχει ο κατάλογος των ολυμπιονικών τον 8ο αιώνα δεν ταιριάζει με τα πλούσια ευρήματα που έχουμε από το ιερό της Ολυμπίας για τον 9ο και 8ο αιώνα (εκατοντάδες αναθήματα από την Ελλάδα, την Ανατολή, την Κεντρική Ιταλία και την Ετρουρία) και αποδεικνύουν ότι το ιερό της Ολυμπίας είχε υπερτοπική σημασία πολύ προτού αρχίσει η καταγραφή των ολυμπιονικών. Ο αρχαιολόγος Alfred Mallwitz εξέτασε στη συνάρτηση αυτή πάνω από 250 πηγάδια στην Ολυμπία και απέδειξε ότι οι κατασκευές αυτές αρχίζουν στις αρχές του 7ου αιώνα, κάτι που υποδηλώνει την αύξηση των αναγκών σε νερό και συνεπώς την αύξηση των επισκεπτών.
Ο χαρακτήρας της Ολυμπίας πριν από την ίδρυση των πανελλήνιων Ολυμπιακών Αγώνων έχει φωτιστεί από τον Ulrich Sinn που επισημαίνει ότι στην αρχαϊκή εποχή η Ολυμπία ήταν γνωστή ως τόπος αγώνων και ως μαντείο. Η σημασία μάλιστα του μαντείου τον 8ο αιώνα ήταν μεγάλη, προτού το Μαντείο των Δελφών υποσκελίσει την Ολυμπία και προτού η ίδια η Ολυμπία δώσει μεγαλύτερη έμφαση στους Αγώνες. Το έτος 680 π.Χ. συμφωνεί επίσης με τον υπαινιγμό των στίχων Ι 381 κ.ε. της Ιλιάδας στις Θήβες της Αιγύπτου. Η άλωση των Θηβών από τους Ασσυρίους έγινε το 663 π.Χ., ενώ η ακμή της πόλης τοποθετείται την εποχή της 25ης αιθιοπικής δυναστείας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα ταιριάζουν λοιπόν απόλυτα με τα φιλολογικά.
* Ο «Κατάλογος των Πλοίων»
Κοινό χαρακτηριστικό του «Καταλόγου των Πλοίων» και των Ολυμπιακών Αγώνων είναι ο πανελλήνιος χαρακτήρας τους. Αυτό βέβαια ισχύει μόνο εν μέρει για τον Κατάλογο: στρατεύματα εναντίον της Τροίας στέλνουν μόνο πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας και νησιών του Αιγαίου (οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας παραλείπονται για ποιητικούς λόγους).
Σύμφωνα τώρα με τον ιστορικό Giovannini, πηγή του Καταλόγου ήταν ένας κατάλογος θεωροδόκων αντίστοιχος με τον κατάλογο των θεωροδόκων για τους Δελφικούς Αγώνες που σώζεται σε επιγραφές. Οι θεωροδόκοι υποδέχονταν τους απεσταλμένους (θεωρούς) που μετέφεραν την πρόσκληση για τους Αγώνες και την εκεχειρία. Οι διαδρομές των θεωρών αντιστοιχούν στα τμήματα του «Καταλόγου των Πλοίων». Συνεπώς υπήρχαν κατάλογοι πόλεων που επισκέπτονταν οι θεωροί για να τις προσκαλέσουν στους Αγώνες. Από ό,τι φαίνεται οι Δελφικοί Αγώνες ιδρύθηκαν κατά τα πρότυπα των Ολυμπιακών και δανείστηκαν από αυτούς την οργάνωση. Εφόσον παραδίδεται κατάλογος νικητών με υπερτοπικό χαρακτήρα από τον 7ο αιώνα, πρέπει να υπήρχε και γραπτός κατάλογος των πόλεων που καλούνταν να συμμετάσχουν στους Αγώνες. Φυσικά ο «Κατάλογος των Πλοίων» δεν αντιστοιχεί πλήρως στους καταλόγους των προσκεκλημένων στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο ποιητής ήταν υποχρεωμένος να διατηρήσει μια ισορροπία ανάμεσα στα ονόματα των πόλεων και στην επινοημένη ιστορία του, τη συγκέντρωση στρατευμάτων υπό την ηγεσία των μυθικών ηρώων.
Αλλοι ερμηνευτές πιστεύουν ότι ο «Κατάλογος των Πλοίων» έχει μυκηναϊκή προέλευση. Γνωρίζουμε ωστόσο από τα κείμενα της Γραμμικής Β ότι στην Ελλάδα υπήρχαν ανεξάρτητα ανακτορικά κέντρα που δεν συμφωνούν με τα γεωγραφικά δεδομένα του Ομήρου. Επίσης η ομηρική γλώσσα δεν έχει πια πολλές ομοιότητες με τη μυκηναϊκή.
Η ιστορία του Τρωικού πολέμου είναι βέβαια παλαιότερη από την Ιλιάδα. Στον πυρήνα της ιστορίας ανήκει η απαγωγή της Ελένης και η δέσμευση των μνηστήρων της να σεβασθούν την απόφαση του πατέρα της για το ποιος θα γίνει άντρας της. Ο «Κατάλογος των Πλοίων» της Ιλιάδας περιλαμβάνει 46 ονόματα αχαιών ηγεμόνων - αριθμός μάλλον υπερβολικός για μια μνηστεία. Το θέμα του καταλόγου των μνηστήρων, καθώς και το θέμα ενός πολέμου για την επιστροφή της Ελένης αφορούν έναν τρωικό πόλεμο μικρότερων διαστάσεων από αυτόν που περιγράφει ο Ομηρος. Η δυσαναλογία εξηγείται, αν υποθέσουμε ότι η ποιητική φαντασία μετέτρεψε την εκδίκηση για την απαγωγή μιας γυναίκας σε μια πανελλήνια εκστρατεία.
Το ερώτημα για τη γένεση του «Καταλόγου των Πλοίων» πρέπει όμως να τεθεί και από την πλευρά των αποδεκτών του έπους. Ενας τέτοιος κατάλογος προϋποθέτει γεωγραφικές γνώσεις και εξοικείωση με τη μυθολογία. Αν από το 700 π.Χ. υπήρχαν Ολυμπιακοί Αγώνες με νικητές από διάφορα μέρη της Ελλάδας, αυτό θα πρέπει να προκάλεσε τη διάδοση γεωγραφικών γνώσεων στο κοινό που παρακολουθούσε τις απαγγελίες των επών. Η πρόσληψη του «Καταλόγου των Πλοίων» της Ιλιάδας είναι αδιανόητη χωρίς τους Ολυμπιακούς.
Ο «Κατάλογος των Πλοίων» και οι Ολυμπιακοί Αγώνες είχαν μεγάλη σημασία για τη γένεση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων. Πρόκειται για τους δύο μοναδικούς παράγοντες (μαζί με τη γλώσσα) που διαδραμάτισαν έναν ρόλο στη διαδικασία αυτή. Η εθνογένεση των Ελλήνων πραγματοποιήθηκε συνεπώς το πρώτο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. Εφόσον οι πόλεις που μνημονεύονται στον «Κατάλογο των Πλοίων» ταυτίζονται με τον κύκλο των συμμετεχόντων στους Ολυμπιακούς, τότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο ποιητής εμπνεύστηκε τη σύνθεση του Καταλόγου του από έναν γραπτό κατάλογο πόλεων που ήταν προσκεκλημένες στην Ολυμπία. Η Ιλιάδα έγινε με τον τρόπο αυτόν το εθνικό έπος των Ελλήνων.

Ο κ. Wolfgang Kullmann είναι ομότιμος καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Freiburg (Γερμανία). Στις 6 Νοεμβρίου 2002 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Το ΒΗΜΑ, 15/12/2002

http://www.tovima.gr/print_article.php?e=B&f=13741&m=B62&aa=1

Διαθεματικές εργασίες τύπου project για το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών

Βλ. την ιστοσελίδα http://sites.google.com/site/interdiscipl/.

Δευτέρα 10 Νοεμβρίου 2008

Άρθρο στα "Νέα" για έκθεση στην Ολυμπία

ΜΕ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΕΤΩΝ
Ψηφιακές βόλτες στην Αρχαία Ολυμπία
Της Παρασκευής Κατημερτζή
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 7 Νοεμβρίου 2008

Μία ψηφιακή έκθεση-περιήγηση στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες ανοίγει με καθυστέρηση τεσσάρων ετών στο Παλιό Μουσείο της Ολυμπίας Όσοι διαβούν το κατώφλι του πρώτου Κρατικού Ψηφιακού Μουσείου της χώρας, στην Αρχαία Ολυμπία, δεν θα νιώσουν απλοί παθητικοί επισκέπτες. Μπορούν να συμμετάσχουν ενεργά, χτίζοντας λ.χ. μόνοι τους, εικονικά, τον αρχαιολογικό χώρο όπως ήταν δύο χιλιάδες χρόνια πριν. Ή μετέχοντας σε διάφορα άλλα διαδραστικά κουίζ που δοκιμάζουν, σαν σε παιχνίδι, τις γνώσεις και την παρατηρητικότητά τους. Μπορεί κανείς, βέβαια, να φορέσει απλώς τα τρισδιάστατα γυαλιά του και να καθήσει στο μικρό αμφιθέατρο χωρητικότητας 50 ατόμων του Νέου Μουσείου. Εκεί θα παρακολουθήσει μια εικονική τρισδιάστατη περιήγηση στον Ναό του Διός, στην Παλαίστρα, στο Γυμνάσιο, στο Στάδιο και στα άλλα κτίρια της Αρχαίας Ολυμπίας, όπως ήταν τότε.
Αυτά τα διαδραστικά ηλεκτρονικά παιχνίδια ήταν προγραμματισμένο να παραδοθούν στο κοινό επ΄ ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας Όλα αυτά στα υπόγεια του αιωνόβιου Μουσείου της Αρχαίας Ολυμπίας, στο Παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων που είχε ανεγερθεί από τον Ανδρέα Συγγρό. Εκεί σε υποδέχονται ήχοι πουλιών, ενώ σε δυο σειρές από οθόνες ξετυλίγεται, υπό μορφήν αρχαιολογικού κόμικς, η πορεία του κόσμου που ξεκινούσε από την Αρχαία Ήλιδα για την Ολυμπία και η τέλεση των αγωνισμάτων ώστε να παρασυρθεί ο επισκέπτης σε ένα ταξίδι στον μαγικό κόσμο όπου συμπλέκονται η αρχαιολογία και η σύγχρονη τεχνολογία. Αξιοπρόσεκτο και το ψηφιακό χρονολόγιο που ενημερώνει για τα ολυμπιακά αθλήματα και τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα που συνέβαιναν παράλληλα, στην Ελλάδα και στον υπόλοιπο κόσμο. Ενώ άλλος ψηφιακός πίνακας δίνει πιο αναλυτικές πληροφορίες για την ιστορία και την κατασκευή των κτιρίων του Ιερού. Τον επισκέπτη-χρήστη παραλαμβάνουν εν συνεχεία εννέα περίπτερα με οθόνες αφής που τον καλούν να αντλήσει πληροφορίες μέσα από αρχαίες παραστάσεις και κείμενα για την ιστορία και την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων από το 776 π.Χ. ώς το 393 μ.Χ., σε ένα διάστημα δηλαδή 12 αιώνων. Σχεδόν 4 εκατομμύρια ευρώ από το πρόγραμμα Κοινωνία της Πληροφορίας του Γ΄ ΚΠΣ 2000-2006 κόστισε η εγκατάσταση της αίθουσας πολυμέσων. Αυτά τα διαδραστικά ηλεκτρονικά παιχνίδια ήταν προγραμματισμένο να παραδοθούν στο κοινό επ΄ ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Καθυστέρησαν επί μία τετραετία διότι προσέκρουσαν σε σοβαρά στατικά αλλά και εργολαβικά προβλήματα κατά τη μετατροπή των υπογείων του σεισμόπληκτου διατηρητέου κτιρίου σε σύγχρονη αίθουσα πολυμέσων. Νεωτερισμός υπάρχει και στις αίθουσες του ισογείου, όπου εκτίθενται οι πραγματικές αρχαιότητες. Ένα σύστημα ρομποτικών βραχιόνων επιτρέπει σε άτομα με προβλήματα όρασης να «δουν», αγγίζοντας με τις άκρες των δακτύλων, τρισδιάστατα ομοιώματα αρχαίων ελληνικών αγαλμάτων. Για τους ειδικούς, υπάρχει πρόσβαση σε πλούσια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη. Το μόνο που χρειάζεται για να λειτουργήσει σωστά η ψηφιακή έκθεση είναι καλή συντήρηση και ειδικευμένο προσωπικό φύλαξης για τον χειρισμό των ευαίσθητων ψηφιακών συστημάτων. Ωστόσο, ένα ακόμη, σημαντικό, πρόβλημα είναι ότι το... ασανσέρ που οδηγεί στον μαγικό ψηφιακό ολυμπιακό κόσμο δεν λειτουργεί!

Τι συμβαίνει στα Μουσεία;

Βλ. http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=15467&m=C12&aa=1.

Χρυσή εποχή για τα μουσεία
Το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως ετοιμάζεται να ανοίξει τις πύλες του, το Βυζαντινό ολοκληρώνει την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου, το Εθνικό Αρχαιολογικό παρουσιάζει άγνωστα ευρήματα σε επτά νέες αίθουσες ...

3D Rewind Rome

Διαβάσατε στο Βήμα (8. 11. 2008);

Η (ψηφιακή) αρχαία Ρώμη στα πόδια σας
Πρόγραμμα εξομοίωσης θα επιτρέπει σε επισκέπτες να «μπαίνουν» στο Κολοσσαίο

RΕUΤΕRS ΡΩΜΗ Η σύγχρονη τεχνολογία προσφέρει στους επισκέπτες της Ρώμης μια απόλυτα ρεαλιστική, ψηφιακή απεικόνιση της ζωής στην αρχαία αγορά. Πατρίκιοι, πληβείοι και μονομάχοι παρελαύνουν τρισδιάστατοι μπροστά στα μάτια του θεατή, ζωντανεύοντας την καθημερινότητα, όπως ήταν εν έτει 310 μ.Χ. επί αυτοκράτορος Μαξεντίου. Ολα αυτά θα συμβαίνουν από τις 20 Νοεμβρίου στην παράσταση με τίτλο «3D Rewind Rome», σε μια ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα όχι μακριά από το Κολοσσαίο. Η δοκιμαστική προβολή έγινε αυτές τις ημέρες με απόλυτη επιτυχία: «Η Ρώμη στα πόδια σας» λέει ο Σαπιέντους, ο τρισδιάστατος εικονικός ξεναγός που εξηγεί τα πάντα στον επισκέπτη κατά τη διάρκεια του εικονικού περιπάτου που διαρκεί 30 λεπτά. Πρόκειται για έναν κόσμο μαγικό, η πόλη φαντάζει όπως ήταν τότε, αναπλασμένη από τους αρχαιολόγους του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια. Επειτα από την περιήγηση στη λαϊκή συνοικία Σουμπούρα ο θεατής παρακολουθεί μια συνεδρίαση στη Γερουσία, αλλά η πιο συναρπαστική εμπειρία είναι αναμφισβήτητα η μονομαχία στο Κολοσσαίο. Οι μονομάχοι χτυπιούνται με τεχνολογία απομίμησης κινήσεων, με αισθητήρες σε πραγματικούς ανθρώπους οι οποίοι κάνουν τις σωστές κινήσεις. Η αγωνία φτάνει στο αποκορύφωμά της όταν ηχήσουν οι σάλπιγγες κατά την έκβαση της μονομαχίας για να αποφανθεί το πλήθος διά βοής, φωνάζοντας στον Μαξέντιο είτε «Μitte» με ανορθωμένο τον αντίχειρα που σημαίνει «ελευθέρωσέ τον» είτε «Lugula» με τον αντίχειρα προς τα κάτω, που σημαίνει «σκότωσέ τον». Ο εικονικός περίπατος αρχίζει από ένα κτίριο που βρίσκεται στο στάδιο της κατασκευής και μέσω μιας υπόγειας σήραγγας κοσμημένης με τοιχογραφίες, ο επισκέπτης βρίσκεται στα καταλύματα των μονομάχων, δίπλα στο Κολοσσαίο.

Έκθεση: Η διαμόρφωση της ευρωπαϊκής αρχαιολογίας (18-30. 11. 2008)

Βλ. http://www.ifa.gr/article.php3?id_article=1146&lang=el.

Τρεις χρήσιμες ιστοσελίδες

Βιβλιογραφίες στο Διαδίκτυο:
http://perswww.kuleuven.be/~u0013314/pinaxonline.html
Bryn Mawr Classical Review:
http://ccat.sas.upenn.edu/bmcr/
Ευρυπύλη:
http://portal.lib.uoa.gr/elrwa/index.php