Σάββατο 31 Ιανουαρίου 2009

Βιβλία για την καθημερινή ζωή στην Αρχαία Ελλάδα

Υπάρχουν πολλά βιβλία για την καθημερινή ζωή στην αρχαία Ελλάδα. Παρακάτω παραθέτω έναν ενδεικτικό κατάλογο:
Pearson, A. 1992: What do we know about Greeks?, Hodder Wayland, Λονδίνο.
(βλ. λ.χ. σ. 18 την αναπαράσταση μιας οικίας και σ. 27 τον δωρικό πέπλο και τον ιωνικό χιτώνα)

Έχετε υπόψη το "Αλφαβητάριο για την Ποίηση" του Δ. Π. Σουλιώτη;

Παραθέτω ένα απόσπασμα από το κεφ. "Ποίηση και Γλωσσική Διδασκαλία":
"Θέλησα να δείξω ότι η γλωσσική διδασκαλία αποκαταστάθηκε στην εκπαίδευση, γεγονός απολύτως θετικό καθαυτό -αλλά επικίνδυνο για την ποίηση και τη διδασκαλία της. Και τούτο επειδή στη θέση της παλιάς φρονηματιστικής καταδυνάστευσης ήλθαν οι γλωσσικές ασκήσεις πάνω στα ποιητικά κείμενα. Οι ασκήσεις αυτές όμως είναι κανονιστικές, δηλ. καθοδηγούν τους μαθητές στη σύγκλιση και στην ομοιομορφία. Συνεπώς τα ποιητικά κείμενα αντενδείκνυνται και θα πρέπει να προτιμηθούν για τη γλωσσική διδασκαλία κείμενα καθημερινής και τρέχουσας χρήσης (π.χ. αποσπάσματα από τις εφημερίδες). Θα πρέπει να προτιμηθούν και για έναν ακόμη σοβαρό λόγο τα μη λογοτεχνικά κείμενα: για να αποφευχθεί η ανοίκεια εξοικείωση των ανήλικων μαθητών με την ποίηση." (σ. 41)

Κυριακή 25 Ιανουαρίου 2009

Πλούσιο υλικό στο youtube

Δέστε για τις αποικίες των αρχαίων Ελλήνων στην Ιταλία
http://www.youtube.com/watch?v=9SJBmatw_Ig&feature=PlayList&p=005FC21126181256&playnext=1&index=3,
http://www.youtube.com/watch?v=dU7UdApnDIA&feature=PlayList&p=005FC21126181256&index=4,
http://www.youtube.com/watch?v=-KVRK4gu_qs&feature=related.

Για τον Τρωικό πόλεμο, τα όπλα και τις πολεμικές μηχανές της εποχής του Χαλκού βλ. http://www.youtube.com/watch?v=8nw8z_0Keg0, http://www.youtube.com/watch?v=PqTk9Q0vYW0&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=uJ4qIybPJj8&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=M-cylSrZQMc&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=WjtIGH-yD6g&feature=related.

Για το αρχαίο δράμα γενικά βλ. http://www.youtube.com/watch?v=CUjqsXvBLgU&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=xlP3IEInowM&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=rkaMaeHNSR8&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=UIZqHEy_z5g&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=zp_5tubNoKc&feature=related.

Για την "Ελένη" του Ευριπίδη βλ. http://www.youtube.com/watch?v=8XzvBhXNtkg&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=qB3QleHch1A&NR=1, http://www.youtube.com/watch?v=TsaqzFDxN_o&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=vIcXIlRTaNE&feature=related,

Για τη Μαρία Κάλλας στον ρόλο της Μήδειας βλ. http://www.youtube.com/watch?v=NExz2jbdaaA&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=rkfWUVXdY9g&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=UKU_Dwh_iIs, http://www.youtube.com/watch?v=ZNh_flueeV0&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=5PHT_zt2tfU&feature=related.

Για τους "Όρνιθες" του Αριστοφάνη βλ. http://www.youtube.com/watch?v=ba86oD0-diU&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=4z7M7TuVuA8&feature=related.

Για τη "Λυσιστράτη" του Αριστοφάνη βλ. http://www.youtube.com/watch?v=ba86oD0-diU&feature=related.

Για παραστάσεις στην Επίδαυρο βλ. http://www.youtube.com/watch?v=Bj2ZCDhY4wU&feature=related.

Για τον Σωκράτη βλ. http://www.youtube.com/watch?v=N_V1ITZBTu4&feature=related, http://www.youtube.com/watch?v=k2KzymrmNa0&feature=PlayList&p=DDE4BCF0FFF2AEE9&playnext=1&index=41, http://www.youtube.com/watch?v=ZU_k4kLZVXU&feature=related.

Παρασκευή 23 Ιανουαρίου 2009

Κυριακή 11 Ιανουαρίου 2009

Τα νέα από το "Βήμα" ΙΙ

Βλ. http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=6&artId=242980 σχετικά με τις αντιλήψεις που ανιχνεύονται στο έργο του Πλάτωνα για το περιβάλλον (άρθρο Π. Τάσιου).

Τα νέα από το "Βήμα"...

Βλ. http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=34&artId=242915.
Ο χρυσός της Κολχίδας
Στα όρια μεταξύ μύθου και πραγματικότητας ακροβατούν τα μοναδικής αισθητικής αξίας κοσμήματα και αντικείμενα που θα φιλοξενηθούν στο Μουσείο Μπενάκη από το Εθνικό Μουσείο της Γεωργίας
της Μαρίας Θερμού
Κυριακή 11 Ιανουαρίου 2009

Στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, εκεί όπου ο Ιάσων έφθασε κάποτε αναζητώντας το χρυσόμαλλο δέρας που η φήμη για την ύπαρξή του πυροδοτούσε τη φαντασία και φούσκωνε τα πανιά των καραβιών, πολλούς αιώνες αργότερα ο μύθος για τον πολύτιμο χρυσό θα αποδεικνυόταν αληθινός. Αλλωστε οι μύθοι κρύβουν πάντα στον πυρήνα τους μια αληθινή ιστορία και στην περίπτωση της Κολχίδας ουδείς μπορεί να την αρνηθεί. Οταν αστράφτει ο χρυσός θαμπώνοντας τα μάτια και η τέχνη με την ομορφιά της προκαλεί τις αισθήσεις, περιθώρια για αμφισβητήσεις δεν υπάρχουν. Πόσο μάλλον που οι συνάφειες, τυπολογικές και τεχνικές, ανάμεσα στους θησαυρούς της Κολχίδας που ήλθαν στο φως από τις ανασκαφές και σε αντίστοιχα έργα του ελλαδικού χώρου είναι ξεκάθαρες και μιλούν για τις εμπορικές και οικονομικές επαφές μεταξύ των δύο περιοχών στην αρχαιότητα. Και είναι αυτή ακριβώς η ανάδειξη των ισχυρών πολιτισμικών δεσμών ανάμεσα στην αρχαία Ελλάδα και στην Κολχίδα, στην οποία στοχεύει η έκθεση «Από τη χώρα του χρυσόμαλλου δέρατος: Θησαυροί της αρχαίας Κολχίδας» που εγκαινιάζεται στις 20 Ιανουαρίου στο Μουσείο Μπενάκη. Ενα χρυσό σφραγιστικό δακτυλίδι με την ελληνική επιγραφή «ΔΕΔΑΤΟΣ» (325-300 π.Χ.) που βρέθηκε στον τάφο πολεμιστή στην Κολχίδα αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα των σχέσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ των δύο λαών. Πρόκειται για ένα μόνο από τα 140 αρχαία αντικείμενα, στην πλειονότητά τους κοσμήματα (100), αλλά και σκεύη, χρυσά, ασημένια ή χάλκινα τα οποία χρονολογούνται από τον 5ο ως τον 2ο αιώνα π.Χ. και περιλαμβάνονται στην έκθεση. Ολα προέρχονται από τις ανασκαφές στο Βάνι, μια θέση στους πρόποδες του Μικρού Καυκάσου και νοτίως του ποταμού Ριόνι, δηλαδή του αρχαίου Φάση, η οποία θεωρείται σήμερα ότι συμπίπτει με το θρησκευτικό κέντρο της αρχαίας Κολχίδας. Ολα βρέθηκαν σε πλούσιες ταφές και ιερά κτίρια. Και όλα ανήκουν στο Εθνικό Μουσείο της Γεωργίας στην Τιφλίδα από όπου άρχισαν το μακρό ταξίδι τους σε μεγάλα μουσεία της Ευρώπης (Κρατικά Μουσεία του Βερολίνου, Μουσείο Ασιατικών Τεχνών της Νίκαιας, Νομισματικό Μουσείο Παρισίων) και των ΗΠΑ (Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν της Ουάσιγκτον, Ινστιτούτο Μελέτης του Αρχαίου Κόσμου του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, Μουσείο Καλών Τεχνών του Χιούστον) ενώ ως τις 4 Ιανουαρίου φιλοξενούνταν στο Μουσείο Φιτζγουίλιαμ του Κέιμπριτζ. Ο εκθαμβωτικός κόσμος της Ανατολής μπολιασμένος με χαρακτηριστικά στοιχεία του αρχαίου ελληνικού κόσμου, σε μια συνύπαρξη εξόχως γοητευτική.
Η τέχνη

«Η τεχνική αρτιότητα και η απαράμιλλη καλλιτεχνική ποιότητα αυτών των έργων αποδεικνύουν όχι μόνο το υψηλό οικονομικό επίπεδο,αλλά και τη σαφή διαστρωμάτωση της κολχικής κοινωνίας» λέει άλλωστε χαρακτηριστικά η επιμελήτρια Προϊστορικών, Αρχαίων Ελληνικών και Ρωμαϊκών Συλλογών του Μουσείου Μπενάκη κυρία Ειρήνη Παπαγεωργίου. Εξάλλου οι ανασκαφές στο Βάνι της Γεωργίας, που άρχισαν ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, έχουν δώσει ευρήματα τέτοια ώστε η χρυσοχοϊκή τέχνη της Κολχίδας να τοποθετείται σήμερα δίπλα στα μεγάλα αντίστοιχα κέντρα της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αιγύπτου, της Λυδίας, της Βακτριανής και του Ιράν. Το αρχαίο όνομα του Βάνι δεν είναι ωστόσο διαπιστωμένο, καθώς άλλοι ταυτίζουν τη θέση με το αρχαίο Σούριουμ, όπως αναφέρεται σε ένα χωρίο του Πλίνου, και άλλοι με τη Λευκοθέα, ένα ιερό για το οποίο μιλάει ο Στράβων. Ανεξαρτήτως του ονόματος πάντως και βάσει των αρχαιολογικών δεδομένων, το Βάνι φαίνεται ότι κατά τον 8ο αι. π.Χ. υπήρξε λατρευτικό κέντρο. Εν συνεχεία από τον 6ο ως τον 4ο αι. π.Χ. μετασχηματίστηκε σε πολιτικό και διοικητικό κέντρο με την άρχουσα τάξη όχι μόνο να κατοικεί σε αυτό, αλλά και να ενταφιάζεται (όπως δείχνουν οι πλούσιοι τάφοι της εποχής), ενώ ανάμεσα στον 3ο και τον 1ο αι. π.Χ. επανήλθε η αποκλειστική θρησκευτική του χρήση. Είναι η εποχή, άλλωστε, που τα αντικείμενα μεταλλοτεχνίας δείχνουν τις σαφείς επιρροές από τον ελληνικό κόσμο, ο οποίος πλέον έχει εισχωρήσει βαθιά στην Ανατολή. Στέρεα τείχη, πύργοι και οχυρωμένες πύλες προστάτευαν αυτή την πόλη με τα ιερά κατά την τελευταία περίοδο, χωρίς όμως να εμποδίσουν την καταστροφή της τον 1ο αι. π.Χ.
Οι ταφές

Οι πλούσιες ταφές του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ. στο Βάνι είναι αυτές που έχουν δώσει τα περισσότερα ευρήματα στους ανασκαφείς. Διότι ο νεκρός τοποθετούνταν στον τάφο μαζί με πλήθος χρυσών και ασημένιων κοσμημάτων, τα οποία συχνά ήταν και ραμμένα επάνω στο ένδυμά του, όπως χρυσά κουμπιά, ψήφοι και άλλα διακοσμητικά στοιχεία. Κι αν τα πολυάριθμα κοσμήματα τα οποία συνόδευαν τον νεκρό στη μετά θάνατον ζωή συνθέτουν το λαμπρό μέρος των αρχαιολο γικών ερευνών, τα έθιμα είναι εκείνα που μιλούν περισσότερο για τους ανθρώπους της Κολχίδας. Το γεγονός, δηλαδή, ότι ο νεκρός δεν πήγαινε πάντα μόνος στον άλλο κόσμο καθώς συχνά τον συνόδευαν σκλάβοι, υπηρέτες και άλογα, αφού πρώτα τους θυσίαζαν, αποτελεί μια ξένη προς τους Ελληνες συνήθεια. Γνωστή αντίθετα ήταν στους Σκύθες που ζούσαν βορείως του Μεγάλου Καυκάσου, αλλά και σε άλλες περιοχές της Γεωργίας.
Οι Αργοναύτες

«Τα μοναδικής αισθητικής αξίας κοσμήματα επιβεβαιώνουν τη ρευστότητα των ορίων ανάμεσα στον μύθο και στην πραγματικότητα» λέει η κυρία Ειρήνη Παπαγεωργίου, επαναφέροντας την ιστορία στη γέννησή της. Εγινε ή όχι η αργοναυτική εκστρατεία; Και ποιο ήταν το κίνητρό της; Η αλήθεια είναι ότι από πολύ νωρίς είχε υποτεθεί ότι πίσω από τον μύθο του χρυσόμαλλου δέρατος διακρίνονταν οι προσπάθειες των Ελλήνων κατά τη Μυκηναϊκή εποχή για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Μαύρης Θάλασσας (Στράβων, 1ος αι. π.Χ.-1ος αι. μ.Χ.). Πράγμα αληθές. Ενας άλλος Ρωμαίος, εξάλλου, ο ιστορικός Αππιανός (2ος αι. μ.Χ.), επιχειρώντας να αιτιολογήσει τον σχετικό μύθο, αναφέρει ότι ακόμη και στην εποχή του χρησιμοποιούσαν στη χώρα της Μήδειας προβιές για να συλλέξουν τη χρυσοφόρο άμμο την οποία μετέφεραν τα νερά των ποταμών που πήγαζαν από τον Καύκασο. Ενας ακόμη μύθος; Ο Στράβων και πάλι, περιγράφοντας τον τρόπο περισυλλογής της χρυσής σκόνης από τα ποτάμια της Γεωργίας, μιλάει για δέρματα προβάτων που τοποθετούνταν στο νερό, κόντρα στο ρεύμα, προκειμένου η λανολίνη τους να μαγνητίσει τους κόκκους του μετάλλου! Οι σύγχρονες μελέτες, βέβαια, θεωρούν ότι το άνοιγμα των Ελλήνων προς τη Μαύρη Θάλασσα υπήρξε ζήτημα ζωτικής σημασίας. Ετσι, ο μύθος των Αργοναυτών αντικατοπτρίζει τις διαδοχικές προσπάθειες των κατοίκων του ελλαδικού χώρου για να αποκτήσουν πολύτιμα μέταλλα και στη συνέχεια τα πολύτιμα επίσης σιτηρά. Απόδειξη, το μεγάλο αποικιακό ρεύμα του 8ου και 7ου αι. π.Χ. σε όλη τη Μαύρη Θάλασσα. Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 6 Απριλίου. Χορηγοί είναι ο Ομιλος Επιχειρήσεων Λαυρεντιάδη και η ασφαλιστική εταιρεία Lloyds- Γ. Καραβίας & Συνεργάτες.
Η άμπελος και ο Διόνυσος

Με έκπληξη αντίκρισαν οι Αργοναύτες φθάνοντας στη μυθική Κολχίδα κληματαριές να περιβάλλουν το παλάτι του βασιλιά Αιήτη αλλά και μία κρήνη από την οποία έρεε κρασί! Αυτά περιγράφει πολύ αργότερα, τον 3ο αι. π.Χ., ο Απόλλων ο Ρόδιος ενισχύοντας μαζί με άλλες γραπτές πηγές και αρχαιολογικά κατάλοιπα την άποψη για την εξ ανατολών προέλευση της αμπέλου. Η πιθανότητα όμως, λένε σήμερα οι αρχαιολόγοι, να ήταν η Γεωργία ο τόπος όπου πρώτα παράχθηκε κρασί είναι μεγάλη. Το μαρτυρούν εξάλλου αρχαιολογικά και γλωσσολογικά ευρήματα. Οπως τα απομεινάρια που εντοπίστηκαν στα εσωτερικά τοιχώματα πιθαριών, τα οποία βρέθηκαν πριν από λίγα χρόνια στο Σουλαβέρι, 96 χιλιόμετρα από την Τιφλίδα και κατόπιν εξαντλητικών αναλύσεων αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για ρητινωμένο κόκκινο κρασί. Η ηλικία του; Περί το 6000 π.Χ. Αλλωστε ήδη από το 7000-5000 π.Χ. χρονολογούνται τα κουκούτσια σταφυλιών από καλλιεργημένα αμπέλια που έχουν βρεθεί στη Γεωργία. Ενδιαφέρον έχει και η γλωσσολογική ανάλυση της λέξης «οίνος» (vinum, vino, vin, wein, vine σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες), η οποία δεν ανήκει στις ινδοευρωπαϊκές. Οπως δεν ανήκει ούτε η γεωργιανή γλώσσα, η οποία χρησιμοποιεί για το κρασί τη λέξη «gvino». Και βεβαίως από την έκθεση δεν λείπει ο θεός του κρασιού, ο Διόνυσος, ο οποίος εκπροσωπείται από τη συνοδεία του: Είναι οι μορφές της Αριάδνης, του Πάνα, Σατύρων και Μαινάδων, μικρά, χάλκινα, ανάγλυφα κεφάλια που αποτελούσαν κάποτε τα διακοσμητικά ενός αγγείου. Προφανώς για το κρασί. Ειδώλια εν τάφω Είναι μόνον τρία.Τα δύο από χαλκό και το άλλο από σίδηρο.Είναι άσχημα. Είναι,όμως,πολύτιμα. Πρόκειται για ειδώλια σαν αυτά που χρησιμοποιούνταν σε όλον τον αρχαίο κόσμο ως λατρευτικά αντικείμενα και ως κτερίσματα στις ταφές των νεκρών.Μόνον που τα συγκεκριμένα είχαν ταφεί αυτά τα ίδια! Με όλες τις τιμές.Σαν να ήταν άνθρωποι.Τα ευρήματα αυτά του 3ου αι.π.Χ.θεωρούνται μοναδικά,αφού απαντώνται μόνο στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και τα στοιχεία τους εντυπωσιάζουν. Ολα τα ειδώλια αποδίδουν γυναικείες μορφές,όρθιες, γυμνές,με επίμηκες σχήμα,ασυνήθιστες αναλογίες και με τα χέρια προτεταμένα.Βρέθηκαν στολισμένα με χρυσά κοσμήματα (διαδήματα, περιδέραια,σκουλαρίκια και βραχιόλια) όπως συνέβαινε και στις ταφές των ανθρώπων.Ιχνη υφάσματος ή τα υπολείμματα χρυσής κλωστής εντοπίστηκαν δίπλα τους.Και μαζί χρυσά διακοσμητικά στοιχεία τα οποία κάποτε φαίνεται ότι ήταν ραμμένα επάνω σε αυτό το χρυσοποίκιλτο ύφασμα που τύλιγε κάθε ειδώλιο.Οι ανασκαφείς μάλιστα τα βρήκαν θαμμένα επιμελώς εντός ή πλησίον ιερών κτιρίων μέσα σε μικρούς ορθογώνιους τάφους που είχαν λαξευτεί στον φυσικό βράχο και είχαν καλυφθεί με κεράμους,δίνοντας την εικόνα λάρνακας. Σε άλλη περίπτωση ένα χάλκινο ειδώλιο σατύρου της ίδιας εποχής,το οποίο επίσης παρουσιάζεται στην έκθεση,βρέθηκε θαμμένο με τον ίδιο τρόπο μέσα σε ένα ιερό κτίριο. Μόνο που αυτό ήταν αντεστραμμένο,με το πρόσωπο δηλαδή προς το έδαφος,φέροντας όμως χρυσό περιλαίμιο και χρυσό βραχιόλι.Η ουρά του σατύρου ωστόσο και τα συνοδευτικά του σύμβολα έλλειπαν,αφήνοντας τους ερευνητές να υποθέτουν ότι η αφαίρεσή τους είχε γίνει σκόπιμα ώστε να χάσει το αντικείμενο την αρχική του υπόσταση. Επρόκειτο για αντικείμενα κάποιας μυστηριακής λατρείας χθόνιων θεοτήτων; Απεικόνιζαν ίσως ιερείς; Μήπως το τελετουργικό της ταφής τους ήταν υποκατάστατο πραγματικών θυσιών; Ή μήπως συνδέονταν με τη λατρεία των νεκρών; Η απάντηση αναζητείται.

Πέμπτη 8 Ιανουαρίου 2009

Διαδρομές από τα αρχαία στα νέα

Ουσιαστικός σκοπός του προγράμματος "Διαδρομές από τα αρχαία στα νέα ελληνικά" ήταν η δημιουργία μιας μεθόδου για την εκμάθηση της νέας ελληνικής σε μαθητές κλασικών γυμνασίων-λυκείων, αλλά και σε μεμονωμένους ενδιαφερόμενους, στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, που επιθυμούν να μάθουν νέα ελληνικά, έχοντας ήδη βασικές γνώσεις αρχαίων. Το υλικό που αναπτύχθηκε απευθύνεται στο αρχικό επίπεδο Α΄, ενώ ως προς την δομή και τον τρόπο παρουσίασής του, αποτελείται από 24 διδακτικές ενότητες, με κείμενα και λεξιλόγιο (με παρατηρήσεις για την ετυμολογία ή την χρήση των λέξεων στα αρχαία και νέα ελληνικά), με γραμματική και ασκήσεις, αλλά και με παιχνίδια λέξεων.
Για περισσότερα στοιχεία, βλ.
Βλ. επίσης για εντυπώσεις από την ημερίδα http://dide.voi.sch.gr/.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με την κα Δημητρακοπούλου ή με την κα Καβάγια στο τηλ: 210-8217710 ή στο φαξ: 210-8215025, ή στα e-mail: sag@bhc.gr / hls@bhc.gr.

Τρίτη 6 Ιανουαρίου 2009

Η αρχαιολογία στον τύπο

Εφημερίδες 1832-1932 για «αρχαία» νέα
Γιωτα Μυρτσιωτη

Η ιστορία της αρχαιολογίας αλλάζει σελίδα. Περνάει από την έντυπη στην ηλεκτρονική και θέτει στην υπηρεσία της κοινωνίας έναν αιώνα αρχαιολογικής ειδησεογραφίας. Aνασκαφές, σπουδαία ευρήματα του ελλαδικού χώρου, αναστηλώσεις μνημείων, κλοπές και καταστροφές αρχαιοτήτων, βιβλιοκριτικές σε αρχαιολογικά και ιστορικά συγγράμματα, λίβελοι μεταξύ επιστημόνων που φιλοξενήθηκαν στις εφημερίδες και τα περιοδικά του 19ου αιώνα είναι πλέον προσιτά σε κάθε ενδιαφερόμενο μετά την αρχειοθέτηση και ψηφιοποίησή τους από τον τομέα Ιστορίας Αρχαιολογίας του ΑΠΘ.
Η νέα βαση δεδομένων -εργαλείο για διάφορους επιστημονικούς κλάδους και διεπιστημονικές προσεγγίσεις- περιέχει 26.000 αρχαιολογικά δημοσιεύματα από 31 αθηναϊκές εφημερίδες της περιόδου 1832 - 1932, χρονιές ορόσημα μεταξύ των δύο αρχαιολογικών νόμων που εφαρμόστηκαν στη χώρα μας πριν από την αλλαγή του το 2005.
Την ψηφιακή συλλογή δημοσιευμάτων με αρχαιολογικό περιεχόμενο υλοποιεί ο τομέας αρχαιολογίας του ΑΠΘ στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας».
Στόχος ήταν η δημιουργία μιας συλλογής με ενότητες πολιτιστικών πληροφοριών επιστημονικά δομημένων, ελεύθερες και εύκολα προσβάσιμες στο ειδικό και στο ευρύτερο κοινό, είτε για έρευνες (διαμόρφωση ελληνικής γλώσσας 19ου αιώνα κ.ά.) είτε για γνώση», διευκρίνισε ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου καθηγητής προϊστορικής αρχαιολογίας κ. Κωνσταντίνος Κωτσάκης. Από την εικόνα των δημοσιευμάτων διακρίνονται οι τάσεις και οι ανάγκες μιας κοινωνίας που προσπαθεί να αποκτήσει ταυτότητα μέσα από ένα παρελθον. «Αν αναλογιστεί κανείς τις διεθνείς έριδες και το πολιτικό προσκήνιο στα εθνικά πράγματα κατά τον 19ο αι. καθώς και τον ρόλο που έπαιξε η ιστορία της ελληνικής αρχαιότητας στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και τη θεμελίωση του ελληνικού κράτους, η σημασία τους φαντάζει ασφυκτική», παρατηρεί ο κ. Κ. Κωτσάκης.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα πρωτοσέλιδα αφιερώνουν οποιαδήποτε είδηση αρχαιολογικού περιεχομένου, από την ανακάλυψη ευρημάτων του Σλήμαν στις Μυκήνες ώς τις αφίξεις περιηγητών ακόμη και κοινωνικές εκδηλώσεις στις οποίες παρίστανται εξέχοντες αρχαιολόγοι. Οι ελληνικές ανασκαφές στην Ακρόπολη κατέχουν τη μερίδα του λέοντος στα δημοσιεύματα, ενώ εκτενείς ήταν οι ειδήσεις για την ίδρυση ξένων ιδρυμάτων, τις ανασκαφές των Γάλλων στους Δελφούς, των Γερμανών στην Ολυμπία, του Σλήμαν στις Μυκήνες και στην Τροία. Με ιδιαίτερη αποδοκιμασία αντιμετωπίζονται απο τον Τύπο της εποχής τα φαινόμενα αρχαιοκαπηλίας και με ευαισθησία τα θέματα προστασίας των αρχαιοτήτων.
Info Αρχειοθέτηση και Ψηφιοποίηση Αρχαιολογικών Δημοσιευμάτων στον Ημερήσιο και Περιοδικό Τύπο της περιόδου 1832 - 1932: www.lib.auth.gr ή http://archpress.web.auth.gr

Η Μακεδονία στους μύθους

Βλ. http://www.komvos.edu.gr/mythology/6_neamythologia.html.
Επίσης βλ. το άρθρο του Ι. Ακαμάτη "Η γλώσσα των αρχαίων Μακεδόνων - νέα στοιχεία από την Πέλλα" (http://abnet.agrino.org/htmls/D/D009.html).

Η επιλογή της θέσης των αρχαίων ναών

Αρχαίοι ναοί χτισμένοι πάνω σε ιερά χώματα
Αμερικανός καθηγητής Γεωλογίας εξηγεί
πώς επέλεγαν οι Ελληνες τους θρησκευτικούς χώρους τους
ΜΑΡΙΑΘΕΡΜΟΥ
Σάββατο 3 Ιανουαρίου 2009
Ακόμη και το έδαφος κάτω από τους αρχαίους ναούς στην Ελλάδα ήταν «ιερό». Αυτό πρεσβεύει νέα έρευνα από τον καθηγητή Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο του Ορεγκον κ. Γκρέγκορι Ρίταλακ, ο οποίος θεωρεί ότι το χώμα επάνω στο οποίο εδράζονταν τα κτίρια είχε ειδική σημασία που σχετιζόταν με τη λατρεία του θεού στον οποίο ήταν αφιερωμένος ο ναός. Και, όπως σημειώνει, αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί ο Ομηρος και ο Πλάτων αναφέρονται στα κείμενά τους σε «ιερό χώμα» και σε χώμα το οποίο θα μπορούσε να επηρεάσει την ψυχή. Αλλά και κάτι ακόμη: έτσι εξηγείται ο τρόπος επιλογής των θέσεων στις οποίες ιδρύονταν τα ιερά. «Οι τοποθεσίες για την ανέγερση των ναών επιλέγονταν για να τιμήσουν τη θεότητα αλλά και τις προσδοκίες των ανθρώπων από αυτήν, οι οποίες με τη σειρά τους είχαν διαμορφωθεί από την οικονομική βάση των θρησκειών και των τελετουργιών» λέει ο κ. Ρίταλακ. Ο ίδιος πήρε δείγματα εδάφους από 84 ελληνικούς ναούς χρονολογούμενους από την Κλασική Εποχή (από το 490 ως το 338 π.Χ.) και με βάση τις αναλύσεις τις οποίες έκανε δημιούργησε ένα προφίλ με την ονομασία των εδαφών, τα χαρακτηριστικά τους και πώς θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιηθεί μέσα στον χρόνο. Η άμεση σύνδεση του εδάφους με τη μυθολογία η οποία είχε αναπτυχθεί γύρω από τη θεότητα που λατρευόταν στον ναό υπήρξε η πρώτη και καθοριστική παρατήρηση του επιστήμονα. Κτίρια αφιερωμένα στην Αθηνά και στον Δία είχαν ιδρυθεί σε εδάφη ακροπόλεων γιατί, όπως εξηγεί ο ίδιος, «πρόκειται για θεότητες κοινωνιών με πολεμιστές και οι ναοί τους ήταν κατά κύριο λόγο επάνω ή πλησίον λόφωντους οποίους μπορούσαν να υπερασπισθούν εύκολα,ενώ σε αυτούς υπάρχουν πάντα αποδείξεις προγενέστερης εγκατάστασης». Ναοί αφιερωμένοι στην Αρτεμη και στον Απόλλωνα ανεγείρονταν σε κυνηγετικές περιοχές. Ιερά της Ηρας και του Ερμή ιδρύονταν επάνω σε αργιλώδη εδάφη, όπου τα χώματα είναι πλούσια και κατάλληλα για την εκτροφή βοοειδών. Τα ιερά της Δήμητρας και του Διονύσου εξάλλου βρέθηκαν σε εύφορα εδάφη- όπως είναι γνωστό, οι δύο αυτές θεότητες σχετίζονταν με την καλλιέργεια της γης και ειδικότερα των σιτηρών και της αμπέλου. Μεγάλα αγροτεμάχια όμως φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη σχέση με την Εστία, τον Ηφαιστο και τον Αρη. Ο Ποσειδώνας και η Αφροδίτη, από την άλλη, θεότητες που συνδέονται με τη θάλασσα, είχαν τα ιερά τους σε άγονα εδάφη, πλησίον όμως αλιευτικών καταφυγίων. Οσο για τον άρχοντα του Κάτω Κόσμου, τον Αδη, και τη βασίλισσά του Περσεφόνη, λατρεύονταν σε βαθιά, σκοτεινά σπήλαια. Ο κ. Ρίταλακ ανατρέχει στα συγγράμματα των πρώτων ελλήνων ιστορικών μέσα από τα οποία γίνεται φανερό ότι «οι θρησκευτικοί χώροι προηγούνταν της ανέγερσης ναών για πολλούς αιώνες με υπαίθριες τελετές οι οποίες οδήγησαν στην κατασκευή ναών,ξύλινων αρχικώς, που στη συνέχεια αντικαταστάθηκαν από μαρμάρινους, αναδεικνύοντας τον πλούτο και το κύρος των πόλεων της Κλασικής Εποχής» όπως λέει. Οι αρχαίοι Ελληνες όμως χρησιμοποιούσαν και τα φυσικά φαινόμενα προκειμένου να ενισχύσουν τις πνευματικές τους εμπειρίες. Είναι γνωστό έτσι ότι ο ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς ήταν ιδρυμένος «επάνω σε ρήγμα του εδάφους από όπου αναδύονταν ατμοί υδρογονανθράκωνπου ήταν σε θέση να φέρουν σε κατάσταση ύπνωσης την Πυθία,ιέρεια του Απόλλωνα», όπως υπενθυμίζει. Ομοίως διατηρημένα απολιθώματα αμμωνίτου στον περίβολο του ιερού του Απόλλωνα, της Αρτεμης και του Ασκληπιού στην Επίδαυρο δημιουργούν το σχήμα φιδιού υπενθυμίζοντας στους πιστούς ότι η ίαση θα επιτυγχανόταν κατά τη διάρκεια της «εγκοίμησης» από τον θεό μεταμορφωμένο σε όφι.

Πρόγραμμα μουσείων σύμφωνα με την εφ. Ελευθεροτυπία

ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ
Διπλή η επέτειος για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο το 2009, καθώς γιορτάζει τα 120 χρόνια λειτουργίας του και τα 180 από τη θέσπισή του. Οι εκδηλώσεις του... υπεραιωνόβιου μουσείου αρχίζουν με τα εγκαίνια πέντε μόνιμων εκθέσεων στη νέα πτέρυγά του, στον όροφο του κτιρίου, όπου στεγαζόταν το Νομισματικό Μουσείο από το 1946 έως το 1998. Ετσι, από το τέλος Ιανουαρίου, σε έναν χώρο 500 τ.μ. οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν σημαντικά έργα ελληνιστικής κεραμικής, ειδωλοπλαστικής, τη συλλογή Βλαστού-Σερπιέρη, χρυσά κοσμήματα και αργυρά σκεύη καθώς και γυάλινα αγγεία.Τα εκθέματα της ελληνιστικής κεραμικής (4ος-1ος αι. π.Χ.) ξεχωρίζουν για τη μεγάλη ποικιλία των σχημάτων αλλά και τη σπανιότητα εικονιστικών παραστάσεων. Η ενότητα της ειδωλοπλαστικής περιλαμβάνει 500 επιλεγμένα ειδώλια που αναφέρονται σε θέματα της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας όπως η θρησκεία, το θέατρο, η αγροτική ζωή, οι γυναικείες ασχολίες, το παιδί. Η συλλογή Βλαστού-Σερπιέρη περιλαμβάνει αρχαιότητες από την Ελλάδα και τον Τάραντα της Ιταλίας. Ξεχωρίζουν εξαιρετικά έργα αττικών εργαστηρίων κεραμικής, καθώς και αγγεία επώνυμων αγγειογράφων. Η συλλογή χρυσών κοσμημάτων και αργυρών σκευών του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου θεωρείται από τις σημαντικότερες παγκοσμίως. Θα εκτεθούν 600 περίτεχνα χρυσά κοσμήματα και αργυρά σκεύη και αγγεία από τη Γεωμετρική εποχή έως τα βυζαντινά χρόνια. Σπάνια είναι και τα γυάλινα αγγεία από την ηπειρωτική και τη νησιωτική Ελλάδα που συμπληρώνουν την έκθεση. Στις 18 Φεβρουαρίου θα εγκαινιαστεί και η νέα μόνιμη έκθεση κυπριακών αρχαιοτήτων, υπό την επιστημονική εποπτεία του καθηγητή Β. Καραγιώργη. Περιλαμβάνει περίπου 200 έργα από την πρώιμη Χαλκοκρατία έως τους ρωμαϊκούς χρόνους, που αναδεικνύουν ποικίλες πτυχές του αρχαίου κυπριακού βίου (θρησκεία, τέχνη, εμπόριο).Επίσης, αναμένεται από τη Νέα Υόρκη η έκθεση για τις γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα που συνδιοργανώνει το Ιδρυμα Ωνάση.
ΜΠΕΝΑΚΗ
Χρυσοποίκιλτη... διαφαίνεται η νέα χρονιά για το Μουσείο Μπενάκη, αφού «ποδαρικό» κάνει στο κεντρικό κτίριο η έκθεση «Χρυσός από τη μυθική Κολχίδα» (19/1-6/4, λεπτομέρειες σελ. 19) και συνεχίζει η συλλογή της Πινακοθήκης Αβέρωφ με 80 έργα ελλήνων καλλιτεχνών του 19ου και 20ού αιώνα.Στο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, θα δούμε εκθέσεις που αγκαλιάζουν από τη ζωγραφική μέχρι τη φωτογραφία και την αρχιτεκτονική. Ξεχωρίζει «Η κατοικία από τον 20ό στον 21ο αιώνα» (20/1) που οργανώνει το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής και παρουσιάζει όλο το φάσμα της κατοικίας στην Ελλάδα, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην ένταξη του κτιρίου στο περιβάλλον του, στον βιοκλιματικό του σχεδιασμό και την κοινωνική του διάσταση.Δύο άλλες εκθέσεις κουβαλούν μνήμες πολέμου αλλά και τις αναζητήσεις της μεταπολεμικής γενιάς. Πρόκειται για την αναδρομική της ζωγράφου και χαράκτριας Αννας Κινδύνη (21/1) και για την επίσης αναδρομική του φωτογράφου Δημήτρη Χαρισιάδη (10/2), ο οποίος ξεκίνησε την πορεία του στο αλβανικό μέτωπο, κατέγραψε σκηνές της Κατοχής, ενώ στη συνέχεια ειδικεύτηκε στη βιομηχανική φωτογραφία και τη διαφήμιση.
ΕΡΩΣ ΑΝΙΚΑΤΕ ΜΑΧΑΝ.
Με τι μεθόδους και εργαλεία κατασκευάζονταν στην αρχαιότητα τα πήλινα αγγεία και ειδώλια, τα χάλκινα όπλα, τα χρυσά κοσμήματα ή τα γυάλινα σκεύη; Στην αρχαία ελληνική τεχνολογία θα μας εισαγάγει ένα τμήμα της μόνιμης συλλογής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, που προγραμματίζεται να επανεκτεθεί στον δεύτερο όροφο του κεντρικού κτιρίου, με σύγχρονη μουσειολογική προσέγγιση. Η έκθεση αποτελεί μια συνθετική προσέγγιση της ιστορίας των κοινωνιών του Αιγαίου από το 2000 π.Χ. έως τον 4ο αι. μ.Χ. Μέσα από περίπου 350 εκθέματα και διαδραστικές εφαρμογές, ο επισκέπτης θα παρακολουθήσει τις σημαντικότερες κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις από τη γέννηση του ελληνικού πολιτισμού μέχρι την μείξη του με τη ρωμαϊκή παράδοση. Στο Κυκλαδικής καλά κρατούν όμως και οι περιοδικές εκθέσεις. Από τις φωτογραφίες των Αλέν Σετσαρόλι και Αρη Γεωργίου με φόντο την καθημερινή ζωή στο Παρίσι και τα εκθέματα του Λούβρου (Μάρτιος) ώς την παρουσίαση των βραβείων ΔΕΣΤΕ (Μάιος). Και από τον φημισμένο φωτογράφο Τόμας Στρουθ (Ιούνιος) ώς την ολλανδική γραφιστική (Οκτώβριος) και την αναδρομική της κορυφαίας χαράκτριας Βάσως Κατράκη (Νοέμβριος).Η έκπληξη αναμένεται στο τέλος του χρόνου με την έκθεση «Ο Ερως στην αρχαία Ελλάδα: από την Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη αρχαιότητα». Μέσα από περίπου 300 αντικείμενα (γλυπτά, ανάγλυφα, αγγεία, ειδώλια, κοσμήματα) φημισμένων γλυπτών και αγγειογράφων της αρχαιότητας, τα οποία προέρχονται από 50 αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ιταλίας και της Γαλλίας, θα αναδειχτούν όλες οι ιδιότητες του φτερωτού θεού που απασχολεί την ανθρωπότητα από την αυγή του πολιτισμού.