Τα έχει όλα. Αρχείο με πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής, όπου καταγράφονταν όλες οι παραγωγικές και εμπορικές δραστηριότητες. Οπλα, και μάλιστα σε εξαιρετικά μεγάλο αριθμό. Κτίρια τοιχογραφημένα με χαρακτηριστικά μυκηναϊκά θέματα. Στενές επαφές με τη Μινωική Κρήτη. Και ακόμη, τη σωστή θέση: στην πεδιάδα της Σπάρτης, όπου δεσπόζει, έχοντας οπτική επαφή με τις μυκηναϊκές εγκαταστάσεις στο Παλαιοπύργι, το Αμυκλαίο και το Μενελάιο.
Αυτό το εύρημα στον Αγιο Βασίλειο της Σπάρτης πληροί για τους επιστήμονες διεθνώς όλες τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί το μείζον ηγεμονικό κέντρο του μυκηναϊκού πολιτισμού στη Λακωνία στη μέγιστη ακμή του! Με άλλα λόγια, και αν οι μύθοι βγαίνουν αληθινοί, σε αυτό το μυκηναϊκό ανάκτορο στην κοιλάδα του Ευρώτα θα μπορούσε να κυβερνά ο Μενέλαος έχοντας δίπλα του την Ωραία Ελένη. Αλλωστε καμία άλλη μυκηναϊκή θέση στην περιοχή δεν έχει δώσει ως τώρα ενδείξεις ότι μπορεί να είναι το ανακτορικό κέντρο της. Μπορεί λοιπόν να έφθασε η στιγμή που η επιστήμη θα «αγγίξει» τους μυθικούς ήρωες των ομηρικών επών φθάνοντας στην αφετηρία τους.
«Κοίλη» και «κητώεσσα» χαρακτηρίζει ο Ομηρος τη Λακεδαίμονα με την κλειστή πεδιάδα, τους γύρω ορεινούς όγκους και τα φαράγγια της στον περίφημο Κατάλογο των Νεών (Ιλιάδα, Ραψωδία β Δ, στ. 581-587), δηλαδή των πλοίων που είχαν στείλει οι ελληνικές πόλεις εναντίον της Τροίας. Σε μια χαμηλή λοφοσειρά αυτής της πεδιάδας και σε απόσταση περίπου 12 χλμ. από την πόλη είχε αναπτυχθεί το ανακτορικό κέντρο. Και όπως φαίνεται, η εγκατάσταση εδώ είχε αρχίσει από τον 17ο-16ο αιώνα π.Χ.
Οικοδομήματα που καταλαμβάνουν έκταση περίπου 25 στρεμμάτων στον κεντρικό λόφο, ο οποίος έχει πάρει το όνομά του από τον βυζαντινό ναό του Αγίου Βασιλείου, έδειξε η γεωφυσική διασκόπηση. Οσο για τη συνολική έκταση της μυκηναϊκής εγκατάστασης, εκτιμάται ότι υπερέβαινε τα 200 στρέμματα.
Από την εποχή του Σλήμαν αναζητείται το μυκηναϊκό ανάκτορο της Σπάρτης. Ετσι, όταν πριν από λίγα χρόνια η αρχαιολόγος κυρία Αδαμαντία Βασιλογάμβρου ανακοίνωσε την ανεύρεση, καταμεσής της πεδιάδας, τριών πινακίδων Γραμμικής Β γραφής, των πρώτων στη Λακωνία, η είδηση έκανε κυριολεκτικώς πάταγο. Γιατί το βασικό εργαλείο της διοίκησης στη Μυκηναϊκή Εποχή ήταν τα γραπτά αρχεία. Ετσι, αυτά και μόνο μπορεί να πιστοποιήσουν και σήμερα την ανακτορική-διοικητική φύση μιας εγκατάστασης και την υψίστη ιεραρχία της έναντι άλλων.
Οπως όλα τα ανακτορικά κέντρα επομένως, έτσι και αυτό της Σπάρτης θα είχε τους δικούς του γραφείς, που έγραφαν τα κείμενα των πινακίδων, των ετικετών και των σφραγισμάτων, θα διαχειριζόταν τα αγαθά της επικράτειάς του και θα είχε κοινά χαρακτηριστικά αλλά και σχέσεις με τα υπόλοιπα μεγάλα ανακτορικά κέντρα του Αιγαίου της ίδιας εποχής, ενώ θα διατηρούσε και διεθνείς επαφές εντός και εκτός του μυκηναϊκού κόσμου.
Τα δωμάτια των όπλων και του συμποσίου
Ενα μεγάλο οικοδόμημα του 14ου αιώνα π.Χ. που καταστράφηκε από πυρκαγιά ήρθε στο φως, με τουλάχιστον επτά δωμάτια, που έδωσαν σπουδαία ευρήματα. Στο «δωμάτιο των όπλων», όπως ονομάστηκε, βρέθηκαν συγκεντρωμένα χάλκινα ξίφη, εύρημα που συνδέεται με το κείμενο μιας από τις πινακίδες Γραμμικής Β γραφής όπου αναφέρονται τουλάχιστον 600 όπλα. Οπως σημειώνει η κυρία Βασιλογάμβρου στον τόμο «Αρχαιολογία - Πελοπόννησος» (εκδόσεις Μέλισσα), «βρέθηκαν, όπως είχαν τακτοποιηθεί, πιθανόν μέσα σε ξύλινο κιβώτιο, δεκαεπτά χάλκινα ξίφη με λίθινα ή ελεφαντοστέινα επίμηλα και καρφιά καλυμμένα με λεπτότατο φύλλο χρυσού, κοντό εγχειρίδιο, χάλκινες και λίθινες αιχμές βελών και χάλκινο κωνικό σκεύος άγνωστης χρήσης».
Στο μεγαλύτερο δωμάτιο είχαν απομείνει πολλά και σημαντικά ευρήματα: ένα τροχήλατο ειδώλιο ταύρου, ένας αιγυπτιακός σκαραβαίος, τρεις σφραγιδόλιθοι με παραστάσεις, χάλκινο μαχαίρι, ψήφοι από φαγεντιανή, αντικείμενα από ελεφαντόδοντο, χρυσά ελάσματα, τμήμα ενός λίθινου αγγείου για τελετουργική χρήση, ένα μεγάλο λίθινο σφυρί, ειδώλια ζώων και ακόμη ένα μεγάλο ρυτό αγγείο με μορφή κεφαλής ταύρου.
Σε άλλο δωμάτιο βρέθηκε ένα πιθάρι με απανθρακωμένους σπόρους κριθαριού, ενώ σε χαμηλότερο επίπεδο εντοπίστηκε το «δωμάτιο του συμποσίου», μία ακόμη επιβεβαίωση της σημασίας του κτιρίου, καθώς το συμπόσιο αποτελούσε για τον μυκηναϊκό πολιτισμό μια σημαντική δραστηριότητα που κατείχε κεντρική θέση στη θρησκευτική και κοινωνική ζωή και παράλληλα το μέσον των ηγεμόνων για την άσκηση πολιτικής και εξουσίας.
Πυκνό στρώμα από καμένα οστά ζώων βρισκόταν σε αυτό το δωμάτιο και ανάμεσά τους δύο μεγάλα χάλκινα αγγεία, τα οποία προφανώς περιείχαν κρασί, όπως άλλωστε δείχνουν και μερικά αγγεία σερβιρίσματος, όπως η αρύταινα και οι κύλικες για την πόση. Και τα ενδιαφέροντα δεν σταματούν εδώ, γιατί κάτω από αυτό το κτίριο εντοπίστηκε και άλλο στρώμα κατοίκησης που πηγαίνει πίσω στον 17ο-16ο αιώνα π.Χ.
Φτερωτοί γύπες, μυκηναίοι στρατιώτες
Θραύσματα από τοιχογραφίες, και μάλιστα σε μεγάλη ποσότητα, βρέθηκαν γύρω από ένα ακόμη κτίριο με πολλά δωμάτια, που έχει ανασκαφεί ελάχιστα. Κυρίως όμως εντοπίστηκαν σε ένα μικρό διάσελο, που κατά τον 14ο αιώνα π.Χ. χρησιμοποιήθηκε ως αποθέτης (απλούστερα, μια χωματερή) για την απόρριψη οικοδομικών υλικών και κεραμικής που προερχόταν από τις επισκευές των κτιρίων.
Η μορφή ενός μυκηναίου στρατιώτη με οδοντόφρακτο κράνος, οι περικνημίδες ενός άλλου, μια γυναίκα που παριστάνεται μέσα σε ένα οικοδόμημα διακρίνονται σε αυτά τα μικρά θραύσματα των τοιχογραφιών. Παρά την αποσπασματικότητά τους, εξάλλου, παρουσιάζουν όλα τα χαρακτηριστικά της μυκηναϊκής ζωγραφικής, όπως είναι γνωστή από τα ανακτορικά κέντρα της Πελοποννήσου και της Θήβας. Φτερωτοί γρύπες, ζώα, φυτικά κοσμήματα, «βραχώδες τοπίο», σπείρες, ρόδακες, οδοντωτό είναι τα θέματά τους.
Σε «υψερεφές μέγα δώμα», όπως λέει ο Ομηρος (Οδύσσεια Ραψωδία δ'), σε πεντάψηλο παλάτι δηλαδή, ζούσε ο Μενέλαος στη Σπάρτη, όταν υποδέχθηκε τον Τηλέμαχο, που έφθασε με το άρμα του αναζητώντας πληροφορίες για τον πατέρα του τον Οδυσσέα. Και ήταν η Ωραία Ελένη πρώτη που παρατήρησε την ομοιότητά τους, αναγνωρίζοντάς τον. Θα αναγνωρίσει άραγε η αρχαιολογική έρευνα κάποιο στοιχείο που θα ταυτίσει σαφώς το μέγα δώμα του Μενελάου με το ανακτορικό κέντρο, που έρχεται στο φως στη Σπάρτη; Για πολλούς η απάντηση θεωρείται θέμα χρόνου.
Τα σύμβολα της εξουσίας
Οπλα, υφάσματα, ένα όνομα. Τόσο λίγα αλλά απείρως σημαντικά, τα κείμενα των πινακίδων Γραμμικής Β γραφής από το μυκηναϊκό ανάκτορο της Σπάρτης αποτελούν αδιάψευστο τεκμήριο της σπουδαιότητάς του. Οταν η μεγάλη πυρκαγιά το κατέστρεψε, ό,τι βρισκόταν μέσα σε αυτό κάηκε. Μόνο με τα αρχεία του υπήρξε φιλική η φωτιά, αφού οι πήλινες πινακίδες πάνω στις οποίες ήταν καταγεγραμμένα ψήθηκαν και διασώθηκαν στον χρόνο. Μικρά κομμάτια από πηλό με χαραγμένα σύμβολα: e - pί - zota, wi - ti - mi - jo, TELA+ΡΑ, ti - jo - ko, δηλαδή επίζωστα, ίσθμια, υφαντά, Αντίοχος. Γιατί οι άνθρωποι που ζούσαν στο παλάτι από τον 14ο ως τον 12ο αιώνα π.Χ. είχαν όπλα και ασκούσαν υφαντικές δραστηριότητες, όπως συνέβαινε σε όλα τα μυκηναϊκά ανακτορικά κέντρα.
Από ένα ιδεόγραμμα ξίφους με την αιχμή προς τα κάτω συνοδεύεται η λέξη επίζωστα (από το ρήμα επιζώννυμι), που αναφέρεται σε εγχειρίδια μαχαίρια ή κοντά ξίφη. Αλλά εκείνο που εντυπωσιάζει είναι ο αριθμός τους, αφού σημειώνονται τουλάχιστον 500! Τεράστιος οπλισμός, δηλαδή, άγνωστος από άλλα αρχεία, ο οποίος ασφαλώς και θα ήταν ιδιοκτησία του ανακτόρου και του άνακτος.
Σε έναν εντελώς διαφορετικό τομέα των μυκηναϊκών δραστηριοτήτων, την κατεργασία μαλλιού και την παραγωγή πλεκτών υφασμάτων και προϊόντων υφαντουργίας, εισάγουν οι άλλες πινακίδες. Μια σύνθεση συμβόλων μάλιστα αφορά ένα υφαντό ύφασμα το οποίο αφιερωνόταν και σε ιερά, γεγονός που αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς συνδέεται και με τη θρησκευτική σφαίρα. Τέλος, σε άλλες πινακίδες αναφέρονται πρώτες ύλες για την παρασκευή αρωμάτων και τριποδικά αγγεία, το ιδεόγραμμα των οποίων συνοδεύεται από τη λέξη «χρυσούς».
Οι πινακίδες άλλωστε είναι εκείνες που από την αρχή της αποκρυπτογράφησής τους έδωσαν πολύτιμες πληροφορίες για τη ζωή και τη δραστηριότητα των ανθρώπων της Μυκηναϊκής Εποχής. Αρχεία καθαρά διοικητικής χρήσης, κάτι σαν λογιστικά βιβλία, απέδειξαν την ύπαρξη μιας πρωτογενούς αγροτοποιμενικής οικονομίας και παράλληλα το ανεπτυγμένο εμπόριό της. Εδειξαν δηλαδή ότι ήταν μια οικονομία που υποστηριζόταν από ισχυρή γραφειοκρατική μηχανή, με εξελιγμένη κατανομή εργασίας και μια πολυσύνθετη και αυστηρά ιεραρχημένη κοινωνική και παραγωγική δομή.
«Αν και λιγοστές και αποσπασματικά σωζόμενες, οι πρώτες πινακίδες Γραμμικής Β γραφής της Λακωνίας παρουσιάζουν ποικιλία τύπων και περιεχομένου» σημειώνει η ανασκαφέας του ανακτόρου κυρία
Αδαμαντία Βασιλογάμβρου. Και προσθέτει:
«Οι γραφείς είναι έμπειροι και το προϊόν της εργασίας τους ανάλογο με αυτό των συναδέλφων τους στα ανακτορικά κέντρα της Πύλου, των Μυκηνών, της Θήβας και αλλού. Τα κείμενα απηχούν εμπειρία γραφειοκρατικής οργάνωσης, δηλώνουν ένα υπόβαθρο ισχύος και δίνουν σαφή απάντηση στο ζήτημα της ύπαρξης μυκηναϊκού ανακτορικού κέντρου στην πεδιάδα της Σπάρτης».
Βλ. παλαιότερο άρθρο στην εφ. "Το Βήμα":
Ζωηρά, αν και επιφυλακτικά, τα σχόλια των αρχαιολόγων για τα ευρήματα του καθηγητή Θεόδωρου Σπυρόπουλου
Το ανάκτορο του Μενελάου διχάζει
αρχαιολογία
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 23/02/2003, 00:00
Ο βασιλικός τάφος της μυκηναϊκής Λακεδαίμονος. Ο μεγαλύτερος θολωτός, λαξευτός τάφος όλης της μυκηναϊκής Ελλάδος. Αποψη της εισόδου από το εσωτερικό του θαλάμου. Φέρει τεχνογραφήματα λέοντος, γρύπα και ελαίας
Τον Μάρτιο του 2002 ο καθηγητής της Αρχαιολογίας και επίτιμος έφορος Αρχαιοτήτων Σπάρτης Θεόδωρος Γ. Σπυρόπουλος ανακοίνωσε την ανακάλυψη του μυκηναϊκού ανακτόρου του Μενελάου και της Ελένης στην ομηρική πόλη Λακεδαίμονα, κοντά στη σημερινή κωμόπολη της Πελλάνας, 25 χλμ. ΒΔ της Σπάρτης, και κοντά στην κοίτη του Ευρώτα. Η ανακοίνωση αυτή συνάντησε την επιφύλαξη - τη σιωπηρή αποδοκιμασία θα 'λεγα - αρχαιολογικών κύκλων στην Ελλάδα. Προκαλεί όμως απορία το γεγονός ότι, ενώ το ΚΑΣ (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο) σε πλήρη σύνθεση επισκέφθηκε στις 20.5.2002 τις ανασκαφές, τηρεί έκτοτε «άκρα του τάφου σιγή» παρά την υποχρέωση που έχει από τον νόμο να εκδώσει σχετική γνωμάτευση. Αλλά και οι αντιδρώντες δεν «πολεμούν» φανερά την ανακάλυψη του Σπυρόπουλου αλλά με ψιθύρους και στο παρασκήνιο προσπαθούν να τη διακωμωδήσουν.
Αμφισβητήσεις και προκατάληψη
Δεν είμαι αρχαιολόγος, ούτε έχω σπουδάσει σχετικά για να κρίνω τις ανακαλύψεις του Σπυρόπουλου. Εχω όμως αγάπη για τον τόπο μου - κατάγομαι από την περιοχή - και έχω ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ευρήματα της ανασκαφής. Ετσι γνωρίζω ότι η ανακάλυψη αυτή έχει αποσπάσει θετικά σχόλια από τη διεθνή κοινότητα. Και γνωρίζω ακόμη ότι στην Ελλάδα ανθούν οι αντιζηλίες και οι μικροανταγωνισμοί. Ετσι άλλωστε δεν συνέβη με τον Μανόλη Ανδρόνικο με την ανακάλυψή του για τον τάφο του Φιλίππου; Εγινε αντικείμενο έντονης αμφισβήτησης και χρειάστηκε πολύς χρόνος και μεγάλη προσωπική προσπάθεια για να αρθούν οι επιφυλάξεις - και όχι μόνον - που είχε διατυπώσει η πλειονότητα των ομοτέχνων του.
Είναι όμως ιστορικά βεβαιωμένο ότι ο Μενέλαος ήταν υπαρκτό πρόσωπο, υπήρξε βασιλιάς, και είχε κατά συνέπεια ανάκτορο αντάξιό του. Είναι ακόμη προφανές ότι το ανάκτορο θα έπρεπε να ήταν χτισμένο στην πρωτεύουσα του κράτους. Ποια ήταν όμως η πρωτεύουσα του κράτους του Μενελάου;
Ο Σπυρόπουλος υποστηρίζει ότι πρωτεύουσα ήταν η Λακεδαίμων, την οποία εντόπισε στην περιοχή της Πελλάνας, στις ανατολικές υπώρειες του Ταϋγέτου και συγκεκριμένα στον λόφο Παλαιόκαστρο. Οι αντιλέγοντες όμως - και είναι πολλοί - υποστηρίζουν ότι η Λακεδαίμων ήταν περιοχή και όχι πόλη.
Ο Σπυρόπουλος για να στηρίξει την άποψή του παραθέτει χωρία του Ομήρου τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια από τα οποία συνάγει το συμπέρασμα ότι η Λακεδαίμων ήταν πόλη. Πιο συγκεκριμένα στην Ιλιάδα: Ο Ομηρος απαριθμεί διάφορα τοπωνύμια, προφανώς πόλεις του βασιλείου του Μενελάου, που μετείχαν στην εκστρατεία. Τα τοπωνύμια τα οποία αναφέρονται συνδέονται μεταξύ τους με συμπλεκτικούς συνδέσμους (τε, και, ήδε) που ως γνωστόν συνδέουν όμοια πράγματα. Στο χωρίο λοιπόν αυτό αναφέρονται αρκετές πόλεις και μεταξύ αυτών και η Λακεδαίμων. Το σχετικό χωρίο της Ιλιάδος έχει σε μετάφραση ως εξής:
Ησαν εκείνοι που είχαν την κοίλη και κητώεσσα Λακεδαίμονα, και την Φάρι και την Σπάρτη και την Μέση με τα πολλά περιστέρια, που ενέμοντο και τις Βρυσειές και τις τερπνές Αυγειές,εκείνοι επίσης που είχαν τις Αμύκλες και το Ελος την παράλια πολίχνη, και αυτοί που είχαν τον Λα και κατοικούσαν περί το Οίτυλον αρχηγός τους ήταν ο βροντόφωνος Μενέλαος με 60 πλοία.
Αλλά και στην Οδύσσεια η περιγραφή την οποία μας χαρίζει ο Ομηρος είναι διαφωτιστική. Ο γιος του Οδυσσέα Τηλέμαχος φεύγει κρυφά από την Ιθάκη με ένα μικρό ιστιοφόρο και μετά από 3 ημέρες φθάνει στην Πύλο. Αγωνιά για τον πατέρα του και πάει να ρωτήσει τον βασιλιά Νέστορα για την τύχη του. Εκείνος δεν γνωρίζει, επειδή έφυγε νωρίς από την Τροία και τον στέλνει να ρωτήσει τον Μενέλαο στη Λακεδαίμονα που καταφανώς, κατά τον Σπυρόπουλο, αναφέρεται ως πόλις. Ο ποιητής στη συνέχεια περιγράφει ότι όταν ο Τηλέμαχος έφθασε στα ανάκτορα του Μενελάου, ο τελευταίος πάντρευε τον γιο του με κόρη από τη Σπάρτη (Σπάρτηθεν). Αν τα ανάκτορα του Μενελάου ήταν στη Σπάρτη, ο Σπυρόπουλος υπογραμμίζει ότι ο Ομηρος δεν θα έγραφε ότι η νύφη του Μενελάου ήταν από τη Σπάρτη.
Λόγος και αντίλογοι
Ασφαλώς σ' αυτή την άποψη του Σπυρόπουλου θα υπάρχει επιστημονικός αντίλογος. Μήπως λοιπόν η επιστημονική κοινότητα θα έπρεπε να διοργανώσει έναν δημόσιο διάλογο ώστε να φωτισθούμε και εμείς οι αδαείς; Η Αρχαιολογική Εταιρεία, η έγκυρη και σοβαρή αυτή επιστημονική εταιρεία, η οποία ελπίζω να έχει επανακτήσει τώρα την ηρεμία της μετά τα εσωτερικά της προβλήματα, τα οποία δυστυχώς δημιουργήθηκαν ύστερα από ατυχείς ενέργειες του υπουργού Πολιτισμού, μπορεί, νομίζω, να αναλάβει σχετική πρωτοβουλία.
Ανεξάρτητα όμως από αυτό που ανάγεται στη σφαίρα της επιστημονικής ανάλυσης είναι γεγονός ότι η Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή από το 1830 αναζητούσε το ανάκτορο του Μενελάου στη μυκηναϊκή Σπάρτη, δηλαδή στο ύψωμα της Κοκκινόραχης, όπου υπήρχε ιερό του Μενελάου και της Ελένης, ιδρυμένο περί το 700 π.Χ. Ανάκτορο όμως δεν ευρέθη εκεί που να ταιριάζει σ' έναν Μενέλαο! Ούτε βασιλικοί τάφοι βρέθηκαν εκεί ή αλλού στη Λακωνία, ούτε Κυκλώπεια τείχη, ούτε μέγαρο με ιερά και αποθήκες, τίποτα από αυτά που χαρακτηρίζουν ένα μυκηναϊκό κέντρο και μάλιστα ένα ανάκτορο ανάλογο του Ατρείδη Μενελάου.
Ολα όμως αυτά βρέθηκαν κοντά στη σημερινή Πελλάνα, που κατά τον Σπυρόπουλο, που επικαλείται τον Ομηρο, είναι η ομηρική Λακεδαίμων - που υπήρξε η πρωτεύουσα του Μενελάου.
Είχα την τύχη να ξεναγηθώ από τον Σπυρόπουλο στον χώρο όπου έσκαβε συστηματικά 22 χρόνια σαν έφορος αρχαιοτήτων Αρκαδίας και Λακωνίας.
Τα ευρήματα των ανασκαφών
Το ανάκτορο του Μενελάου στη Λακεδαίμονα είναι κατά τον ανασκαφέα ένα από τα μεγαλύτερα του μυκηναϊκού κόσμου. Η συνολική του έκταση είναι 6.000 τ.μ., αφού ήταν συγκρότημα κατοικίας (μέγαρο), λατρείας (ιερό), διοίκησης του κράτους, με αρχεία, αποθήκες και εργαστήρια. Πολλά από αυτά αναμένουν την πλήρη αποκάλυψή τους.
Για πρώτη φορά στη Λακωνία αποκαλύφθηκε Κυκλώπειο τείχος με κεντρική πύλη. Είχε κατεδαφιστεί στην αρχαιότητα, αλλά σώθηκαν καλά τα θεμέλιά του. Υπολογίζεται ότι θα φτάσει ή θα ξεπεράσει σε έκταση το μήκος των Κυκλώπειων τειχών των Μυκηνών και της Τίρυνθας. Οπως και εκεί άλλωστε το κυκλώπειο τείχος της Λακεδαίμονος περικλείει και την Πηγή, για προμήθεια νερού σε περίπτωση πολιορκίας. Η Πηγή ονομάζεται Πελλανίς και στα ρωμαϊκά χρόνια τροφοδότησε τη Σπάρτη με τα πλούσια νερά της!
Αλλά ένα λαμπρό ανάκτορο συνοδεύεται από ανάλογους βασιλικούς τάφους. Και πράγματι αποκαλύφθηκαν οι βασιλικοί τάφοι στη θέση Πελεκητή και είναι οι μεγαλύτεροι και μεγαλοπρεπέστεροι θολωτοί λαξευτοί στον βράχο τάφοι ολόκληρης της μυκηναϊκής Ελλάδος!!
Θαλαμωτοί τάφοι για τους πολίτες βρέθηκαν στα υψώματα ανατολικά και βόρεια του ανακτόρου, ενώ η μυκηναϊκή πόλη Λακεδαίμων εντοπίσθηκε κάτω από το ανάκτορο. Ετσι κλείνει, κατά τον Σπυρόπουλο πάντοτε, το κεφάλαιο του μυκηναϊκού κέντρου της Λακωνίας και του ανακτόρου του Μενελάου και της Ελένης!
Αν όμως δεχθούμε ότι είναι βάσιμη η επιχειρηματολογία όσων αμφισβητούν ότι το ανακαλυφθέν από τον Σπυρόπουλο είναι το ανάκτορο του Μενελάου οφείλουν να εξηγήσουν σε ποιον ανήκει ο τεράστιος ερειπιώνας που ανακαλύφθηκε. Είναι το ελάχιστο το οποίο πρέπει να κάνουν για να προστατέψουν το δικό τους επιστημονικό κύρος.
Εκείνο πάντως το οποίο οφείλει ο κ. υπουργός Πολιτισμού να πράξει είναι να δώσει τα αναγκαία μέσα στον Θ. Σπυρόπουλο για να συνεχίσει το ανασκαπτικό του έργο. Η συνέχιση των ανασκαφών των ανακτόρων στη Λακεδαίμονα δεν είναι μόνο επιστημονική αλλά και εθνική υπόθεση.
Ο κ. Ιωάννης Μ. Βαρβιτσιώτης είναι βουλευτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής».
