Απαρέμφατο και μετοχή: συντακτική αναγνώριση (Α' Γυμνασίου)

Μην ξεχνάτε σε σχέση με το απαρέμφατο και στη μετοχή

Το απαρέμφατο το αναγνωρίζουμε α’ ως όνομα

                                                   (συντ. ρόλος –

                                                   τελ. [να] ή ειδ. [ότι] απαρ.)

                                                 και

                                                 β’ ως ρήμα

                                                 (Υ στο απαρ.

                                                – σε ονομ. [ταυτοπροσωπία]

                                                -σε αιτ. [ετεροπροσωπία])

π.χ. φασὶ εἶναι φίλον μέγιστον ἀγαθόν –

α’ φασί: Ρ – ποιοι φασί; F ενν. οὗτοι: Υ στο Ρ –

τι φασί; εἶναι, Α στο Ρ F ισχυρίζονται ότι είναι... F άρα ειδικό απαρέμφατο  

δηλ.: Α στο Ρ, ειδικό απαρ.

β’ ποιος εἶναι; F φίλον F σε αιτ., γιατί διαφορετικό από το «οὖτοι», που είναι Υ του φασί, άρα ετεροπροσωπία

δηλ. Υ στο απαρ.: φίλον, σε αιτιατική, γιατί έχουμε ετεροπροσωπία

(μέγιστον αγαθόν: Κ στο Υ του απαρ.)

Σχετικά με τη μετοχή διαπιστώνουμε αν είναι

α’ επιθετική (βοηθά η ύπαρξη άρθρου)

β’ κατηγορηματική (συντάσσεται με συγκεκριμένες κατηγορίες ρημάτων)

γ’ επιρρηματική.

Σε περίπτωση που είναι επιρρηματική διαπιστώνουμε αν είναι:

αιτιολογική (επειδή), χρονική (όταν), υποθετική (αν), εναντιωματική (αν και), τελική (για να – η μετοχή σε χρόνο μέλλοντα)

και, αν δεν ισχύει κάτι από αυτά, τροπική.

Στη συνέχεια διαπιστώνουμε εάν το Υ της έχει και άλλο συντακτικό ρόλο στην πρόταση (F συνημμένη) ή

εάν είναι αποκλειστικά Υ της μετοχής (F σε γενική απόλυτη)

***Να θυμάστε ότι μια μετοχή σε πτώση ονομαστική είναι συνήθως συνημμένη στο Υ του ρήματος.  

***Μία μετοχή σε γενική δεν είναι πάντα απόλυτη. Οφείλουμε να ελέγξουμε το Υ της.

Τα απαρέμφατα και οι μετοχής των κειμένων της ύλης

Απαρέμφατα	Μετοχές
2Α
τῷ κιθαρίζειν: έναρθρο απαρ., δοτ. του μέσου, τελικό απαρ. Υ στο απαρ.: οἱ κιθαρισταί, σε ονομ., γιατί έχουμε ταυτοπρ.	διδάσκοντες: τροπική μτχ., συνημμένη στο Υ του Ρ (τροφός, μήτηρ, παιδαγωγός, πατήρ) Α στη μτχ.: ειδ. πρ. «ὅτι...ἐστι»
ποιεῖν: Α στο Ρ «πειρῶνται», τελικό απαρ. Υ στο απαρ.: οἱ κιθαρισταί, σε ονομ., γιατί έχουμε ταυτοπρ. αὐτούς: Α στο απαρ. ἡμερωτέρους: Κ στο Α του απαρ.	τὰ γεγραμμένα: επιθ. μτχ., Α στο «ἐννοῶσι»
ἀποδειλιᾶν: Α στο «μὴ ἀναγκάζωνται», τελ. απαρ. Υ στο απαρ.: οἱ παῖδες, σε ονομ., γιατί έχουμε ταυτοπροσωπία
3Α
ὤν: τροπική μτχ., συνημμένη στο Υ του Ρ «ἐσπούδαζε» («Ναυσικύδης») ναύκληρος: Κ στο Υ της μτχ. («Ναυσικύδης»)	οἱ κατοικοῦντες: επιθ. μτχ., Υ στο Ρ «ἐπιτηδεύουσι» πόλεις: Α στη μτχ.
4Α
ἐπείγεσθαι: Α στο «λέγουσι», ειδικό απαρ. Υ στο απαρ.: «οἱ δέ», σε ονομ., γιατί ταυτοπροσωπία	μείναντες: χρονική μτχ., συνημμένη στο Υ του Ρ («ἡμεῖς»)
	διαθέοντας: κατηγορηματική μτχ. (βλ. ρ. αισθήσεως σημαντικό καθορῶμεν) με Υ το «ἀνθρώπους»
	προσεοικότας: αναφορική μτχ. [μοιάζει με την επιθ., αλλά δεν συνοδεύεται από άρθρο], Υ στη μτχ. «ἀνθρώπους»
	ὁρῶντες: α. αιτιολογική μτχ., συνημμένη στο Υ του ρ. «θαυμάζομεν» («ἡμεῖς») β. κατηγορηματική μτχ. (επειδή το ρ. «θαυμάζομεν» είναι ρ. ψυχικού πάθους) με Υ το «ἡμεῖς»
	οὐ βαπτιζομένους: κατηγορηματική μτχ. (επειδή εξαρτάται από μτχ. ρήματος αίσθησης) με Υ το ενν. «τούτους»
	ὑπερέχοντας: κατηγορηματική μτχ. (επειδή εξαρτάται από μτχ. ρήματος αίσθησης) με Υ το ενν. «τούτους» τῶν κυμάτων: Α στο «ὑπερέχοντας»
	ὁδοιποροῦντας: κατηγορηματική μτχ. (επειδή εξαρτάται από μτχ. ρήματος αίσθησης) με Υ το ενν. «τούτους»
	παραθέοντες: τροπική μτχ., συνημμένη στο Υ του Ρ (οἱ δέ)
	ἀποτρεπόμενοι: χρονική μτχ., συνημμένη στο Υ του Ρ (οἱ δέ)
	ἐπευχόμενοι: τροπική μτχ., συνημμένη στο Υ του Ρ (οἱ δέ)
6Α
φέρειν: Α στο «οὐχ οἵων ὄντων», τελ. απαρ. τὰ σκέλη: ενν. Υ στο «φέρειν», σε αιτ., γιατί έχουμε ετεροπροσωπία τὸ βάρος: Α στο «φέρειν»	διψῶν: τροπική μτχ., συνημμένη στο Υ του ρήματος «παραγίνεται» (ἔλαφος)
	πιών: τροπική μτχ., συνημμένη στο Υ του ρήματος (ἔλαφος)
	οὐκ ὄντων: αιτιολογική μτχ. (υποκειμενική αιτιολογία λόγω του «ὡς»), συνημμένη στη γενική «τῶν σκελῶν» οἵων: κατηγορούμενο στο Υ της μτχ. (τῶν σκελῶν)
	ἐμπλακέντων: αιτιολογική μτχ., σε γεν. απόλυτη, γιατί το υποκ. της (τῶν κεράτων) δεν έχει άλλο συντ. ρόλο στην πρόταση
	μαθών: χρον. μτχ., συνημμένη στο Υ του ρ. (ἔλαφος) Α στο μαθών: «ὅτι ἦν»
	ψέγων: αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο Υ του ρ (ἔλαφος) Α στο ψέγων: τὰ σῴζοντα (που είναι επιθ. μτχ.)
	ἐπαινῶν: αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο Υ του ρ (ἔλαφος) Α στο ἐπαινῶν: τὰ προδόντα (που είναι επιθ. μτχ.) αὑτόν: Α στη μτχ. «τὰ προδόντα»
10Α
εἶναι: βλ. παράδειγμα στην αρχή του φυλλλαδίου	τὸ ἐλλεῖπον: επιθ. μτχ.
θεραπεύειν: Α στο «πειρῶνται», τελ. απαρ. Υ στο απαρ.: ἔνιοι, σε ονομ., γιατί ταυτοπροσωπία δένδρα: Α στο απαρ.	εὖ πράττοντα: χρον. μτχ., συνημμένη στο Α του ρ.
	σφαλλόμενον: χρον.  μτχ., συνημμένη στο Α του ρ.
11Α
άποκτενεῖν: Α στο «προεκήρυξεν», ειδικό απαρ. Υ στο απαρ.: Ἀλέξανδρος, σε ονομ., γιατί ταυτοπροσωπία Οὐξίους: Α στο απαρ.	ὁρμηθείς: χρον. μτχ., συνημμένη στο Υ του ρ. «ἐπέρασεν» (Ἀλέξανδρος)
	γενόμενος: αιτιολογική μτχ., συνημμένη στο Υ του ρ. «ἀπέθανεν» (ὅς) καματηρός: Κ στο Υ της μτχ. «γενόμενος»
	ξυκαμών, συγκινδυνεύσας: χρονικές μτχ., συνημμένες στο Υ του ρ. «ἀπέθανεν» (ὅς) Ἀλεξάνδρῳ: Α στις μτχ.
	ἀναβαινόμενος: αναφ. μτχ., με Υ το Υ του ρ. «ἀπέθανεν» (ὅς) πρὸς Ἀλεξάνδρου: ποιητ. αίτιο στη μτχ.
	ἐγκεχαραγμένη: αναφ. μτχ., με Υ το «κεφαλή»
	ὤν: εναντιωματική μτχ., συνημμένη στο Υ του Ρ (αὐτός) μέλας: Κ στο Υ της μτχ.
	εἰκασμένον: αναφ. μτχ., με Υ το «σῆμα»
14Α
πλάττειν: Α στο «ἐδυνάμην», τελ. απαρ. Υ στο απαρ: ἐγώ, σε ονομ., γιατί ταυτοπροσωπία ὅσα: Α στο «πλάττειν»	ὤν: εναντιωματική μετοχή, συνημμένη στο Υ του ρ. «φοβοῦμαι» (ἐγώ) τοιοῦτος: Κ στο Υ της μτχ.
ἀποθανεῖν: Α στο «ἤθελεν», τελ. απαρ. Υ στο απαρ.: ὁ λέων, σε ονομ., γιατί ταυτοπροσωπία	ἔχων: χρονική μτχ., συνημμένη στο Υ του ρ. «περιτυγχάνει» (ὁ λέων)
ἀποθνῄσκειν: Υ στο απρόσωπο «δεῖ», τελικό απαρ. με: Υ στο απαρ., σε αιτ., γιατί ετεροπροσωπία	ὁρῶν: χρονική μτχ., συνημμένη στο Υ του ρ. «ἔφη» (ὁ λέων)
	κινοῦντα: κατηγορηματική μτχ. (βλ. ὁρῶν), με Υ το Α του «ὁρῶν» (ενν. τὸν ἐλέφαντα) τὰ ὦτα: Α στο κινοῦντα
	περιπτάντος: αιτιολογική μτχ., σε γενική απόλυτη (με Υ: κώνωπος)
	ὄντα: εναντιωματική μτχ., συνημμένη στο «με» τοσοῦτον – εὐτυχέστερον: Κ στο Υ της μτχ. «ὄντα»