Αρχαία Α' Γυμνασίου: Παρατατικός και αόριστος

Μην ξεχνάτε σχετικά με τον Παρατατικό και τον Αόριστο...

***Μαζί με τον Υπερσυντέλικο αποτελούν τους Ιστορικούς ή Παρελθοντικούς Χρόνους Þ παίρνουν ΑΥΞΗΣΗ

Η Αύξηση είναι:

α. συλλαβική (ἐ), εφόσον το ρήμα ξεκινά στον ενεστώτα από σύμφωνο, π.χ. παιδεύω à ἐπαίδευον (παρατ.) –

                                               ἐπαίδευσα (αόρ.) –

                                               ἐπεπαιδεύκειν (υπερσ.)

*** Όταν το ρήμα αρχίζει από ῥ-, το ρ διπλασιάζεται μετά την αύξηση, π.χ. ῥέπω à ἔρρεπον.

β. χρονική (έκταση του βραχύχρονου σε μακρόχρονο), εφόσον το ρήμα ξεκινά από φωνήεν,

α / ε à η	π.χ. ἅπτω à ἧπτον ἐλπίζω à ἤλπιζον
ο à ω	ὀνομάζω à ὠνόμασα
ῐ à ῑ	ἱδρύω à ἵδρυσα
ῠ à ῡ	ὑβρίζω à ὕβριζον
αι / ει à ῃ οι à ῳ	αἰσθάνομαι à ᾐσθανόμην οἴχομαι à ᾠχόμην
αυ / ευ à ηυ	αὐξάνω à ηὔξανον εὔχομαι à ηὐχόμην

*** Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, όταν το ρήμα είναι σύνθετο με α’ συνθετικό πρόθεση. Τότε:

1.     αφήνουμε την πρόθεση στην άκρη,

2.     προσθέτουμε την αύξηση στο απλό ρήμα και

3.     στο τέλος προσθέτουμε την πρόθεση.

π.χ. μεταπέμπομαι – πέμπομαι - ἐπεμπόμην - μετα-επεμπόμην - μετεπεμπόμην  

Προθέσεις: ἀμφί, ἀνά, ἀντί, ἀπό, διά, εἰς, ἐκ (à ἐξ- μπροστά στην αύξηση), ἐν, ἐπί, κατά, μετά, παρά, περί, πρό (à προε- ή πρου- με την αύξηση), πρός, σύν / ξύν, ὑπέρ, ὑπό.

________________________________________________________

Ως προς τον ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟ

Διατηρούμε το θέμα του ενεστώτα και προσθέτουμε τις εξής καταλήξεις:

Ενεργητική Φωνή	Μέση Φωνή
ἐπαίδευ-ον ἐπαίδευ-ες ἐπαίδευ-ε ἐπαιδεύ-ομεν ἐπαιδεύ-ετε ἐπαίδευ-ον	ἐπαιδευ-όμην ἐπαιδεύ-ου ἐπαιδεύ-ετο ἐπαιδευ-όμεθα ἐπαιδεύ-εσθε ἐπαιδεύ-οντο

***Στην ε.φ. α’ εν. = γ’ πλ.

***Παρατηρήστε την ομοιότητα των καταλήξεων ε.φ. και μ.φ. στο α’ και β’ πλ. με τον ενεστ.

Ως προς τον ΑΟΡΙΣΤΟ

Διατηρούμε το θέμα του μέλλοντα και προσθέτουμε τις εξής καταλήξεις:

Ενεργητική Φωνή	Μέση Φωνή
ἐπαίδευσ-α ἐπαίδευσ-ας ἐπαίδευσ-ε ἐπαιδεύσ-αμεν ἐπαιδεύσ-ατε ἐπαίδευσ-αν	ἐπαιδευσ-άμην ἐπαιδεύσ-ω ἐπαιδεύσ-ατο ἐπαιδευσ-άμεθα ἐπαιδεύσ-ασθε ἐπαιδεύσ-αντο

*** Προσέξτε ότι στον αόριστο έχουμε -α- παντού εκτός από το γ’ εν. ε.φ. και β’ εν. μ.φ.

***Στη μ.φ. το τελευταίο τμήμα (μετά το -α-) συμπίπτει με το τελευταίο τμήμα του παρατατικού.

Μην ξεχνάτε τις αλλαγές στα αφωνόληκτα:

	Ενεστώτας-Παρατατικός	Παράδειγμα	Μέλλων - Αόριστος
Χειλικόληκτα	π, β, φ, πτ	βλάπτω	βλάψ-ω ἔβλαψ-α
Ουρανικόληκτα	κ, γ, χ, ττ/σσ, ζ	ταράττω (βλ. το αντίστοιχο ουσιαστικό, δηλ. ταραχ-ή)	ταράξ-ω ἐτάραξα
Οδοντικόληκτα	τ, δ, θ, ττ/σσ, ζ	πείθω	πείσ-ω ἔπεισα

Ασκήσεις

1.     Να κλιθούν τα ρήματα: λαμβάνω (παρατ.), διδάσκομαι (παρατ.), κινδυνεύω (αόρ.), ἐπιβουλεύομαι (αόρ.), μεταπέμπομαι (αόρ.), ἀναταράττομαι (αόρ.).

2.     Να σχηματιστούν οι αντίστοιχοι  τύποι στον παρατατικό:

ἀγοράζω (= βρίσκομαι στην αγορά)		παρασσκευάζουσι
ῥέπομεν		ἀνάγεται
λαμβάνει		πέμπεις
παρακελεύεσθε		ἐπιφυλάττομαι
ὀνομάζεται		αἴρομεν
αἰσχύνῃ/ει		κινδυνεύετε
διακηρύττονται		ἀκούουσι

3.     Να σχηματιστούν οι αντίστοιχοι τύποι στον αόριστο:

ἀπαλλάττεις		ἀπαλείφει
κατεύχῃ/ει		ἀγωνίζεται
οἰκίζεται		ὀνομάζουσι
ἀθροίζομεν		μεταπέμπεσθε
παρασκευάζει		ἀμειβόμεθα
ἐλέγχετε		ὀρύττουσι
στρατεύονται		ἐλπίζω
ψεύδῃ/ει		ψέγεις
κινδυνεύετε		καλύπτεται
ἅπτετε		φυλάττομεν

4.     Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλλο τύπο του παρατατικού.

Ὁ Νεῖλος τὸ πάλαι Αἴγυπτος ______________ (ὀνομάζομαι) καὶ ἥρως τῶν Αἰγυπτίων ______ (εἰμί). Ὡς δ’ οἱ ἄλλοι ἥρωες, οὕτω καὶ ὁ Νεῖλος ὑπὸ τῶν κατοίκων ________________ (θεραπεύομαι) καὶ θεὸς ὑπ’ αὐτῶν ________________ (προσαγορεύομαι). Τῷ ἥρωι τούτῳ καὶ τοῖς ἄλλοις ἥρωσι ναοὶ __________ (εἰμί).

5.     Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο  τύπο του αορίστου.

Ἴβυκος ὁ ποιητὴς μετ’ ἄλλων ἑταίρων εἰς Ἰταλίαν ἧκεν. Ἐνταῦθα ἱκανὸν χρόνον ______________ (διατρίβω, γ’ πλ.), χρήματα δ’ ἱκανὰ ______________ (συλλέγω, γ’ πλ.). Μετ’ οὐ πολὺ Ἴβυκος τοὺς ἑταίρους πάλιν ______________ (ἀθροίζω) καὶ λέγει αὐτοῖς. «Ἐγώ, ὦ ἑταῖροι, ἱκανοὺς νέους ______________ (παιδεύω), ὑμεῖς δ’ ἱκανὸν ἀργύριον ______________ (συλλέγω) καὶ πρὸς γονέας ______________ (πέμπω). Νῦν ἐγὼ δ’ οἴκαδε ἥξω». Οἱ δὲ ἑταῖροι τούτῳ λέγουσιν˙ «Ἡμεῖς διατρίψομεν μικρὸν ἔτι ἐν Ἰταλίᾳ».

Ἐπεὶ δ’ οὖν Ἴβυκος τούτους οὔκ ____________ (πείθω), μόνος εἰς τὴν Ἑλλάδα ἐπανῆγεν. Ὅτε δ’ ἦν ἐν τῷ μεταξὺ τῆς θαλάττης καὶ τῆς Κορίνθου χωρίῳ, λῃσταὶ αὐτὸν _____________ (φονεύω) καὶ τὸ ἀργύριον ἥρπασαν. Ὅτε δ’ οὗτος ἀπέθνῃσκε, τοὺς γεράνους, οἳ εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπέτοντο, ______________ (ἱκετεύω) ὧδε˙ «Ὦ γέρανοι, ὑμεῖς καταμηνύσετε καὶ κολάσετε τοὺς λῃστάς». Μετ’ οὐ πολὺ οἱ Κορίνθιοι τὸν μὲν νεκρὸν ________________ (ἀποκαλύπτω) καὶ _____________ (θάπτω), τοὺς λῃστὰς δ’ οὔ. Ὀλίγῳ μέντοι χρόνῳ ὕστερον οὕτω τοὺς λῃστὰς _______________ (ἀποκαλύπτω).

Ἐν θεάτρῳ μετὰ τῶν Κορινθίων καὶ οἱ λῃσταὶ τοῦ Ἰβύκου παρῆσαν, ὑπὲρ δ’ αὐτῶν γέρανοι ἐπέτοντο. Τότε τῶν λῃστῶν ὁ ἕτερος λέγει˙ «ὦ ἑταῖρε, ἰδοὺ οἱ γέρανοι τοῦ Ἰβύκου». Θεατὴς δε, ὡς _____________ (ἀκούω, γ’ εν.), λέγει τῷ ἄλλῳ˙ «Οὐκ _______________ (ἀκούω, β’ εν.), τί οὗτοι λέγουσι;» Καὶ εὐθὺς τὸ πρᾶγμα τοῖς ἄρχουσι ______________ (μηνύω, γ’ πλ.). Οἱ δὲ λῃσταὶ ὑπ’ ἀνάγκης τὴν πρᾶξιν φαίνουσι καὶ θανάτῳ κολάζονται.